'Wij, graaiers? Geen sprake van'

Said Didi heeft er slapeloze nachten van. Na achttien jaar in Nederland, keerde hij in 1991 terug naar Marokko. Vanuit zijn kantoortje in Meknes adviseert hij andere terugkeerders over hun rechten en plichten. Veel van hen, vooral de vrouwen, zijn analfabeet of spreken niet genoeg Nederlands om de brieven die de Sociale Verzekeringsbank (SVB) stuurt, te begrijpen.

Het nieuws rondom de uitkeringen voor nabestaanden volgen de teruggekeerde Marokkanen op de voet. Als het aan Nederland ligt, krijgen weduwen in Marokko 40 procent minder uitgekeerd dan in Nederland. Het leven in het Afrikaanse land is immers een stuk goedkoper. Ze horen over wijzigingen, rechtszaken en moties in de Tweede Kamer en ze zijn bang. Nu worden alleen nog de nabestaanden en ouders van minderjarige kinderen getroffen, maar wie garandeert dat straks de pensioenen niet ook aan de beurt zijn?

Geen rijk leven
Het maakt Didi en de anderen ziek als hij leest hoe er in Nederland over hen wordt gesproken. "Ze hebben geen idee waar ze het over hebben. We hebben hard voor ons pensioen gewerkt, sommigen meer dan dertig jaar. Wij hebben Nederland mee opgebouwd en schoon gehouden." Natuurlijk realiseren zij zich ook dat hun inkomen hoger is dan dat van de gemiddelde Marokkaan, maar dat betekent niet automatisch een rijk leven. Het betekent het verschil tussen wel of niet naar de dokter kunnen. Wel of niet je kinderen laten studeren. "Marokko is als een stofzuiger. Het geld dat binnenkomt, stroomt er aan alle kanten weer uit. Huur, de zorg voor onze kinderen en zorgkosten."

Vele jaren van zware, lichamelijke arbeid hebben hun sporen achtergelaten. De mensen die vandaag bij Didi zijn samengekomen, hebben bijna allemaal gezondheidsklachten.

Neem Achmed Lachdar (73). 31 jaar werkte hij in Nederland in een verffabriek. Zijn oog raakte blijvend beschadigd toen er tijdens werktijd iets in kwam. Na een operatie in Nederland keerde hij terug naar Marokko, waar nog vier operaties volgden. Zijn verzekering liep af zodra hij Nederland verliet, en zorgkosten worden in Marokko maar voor een klein deel vergoed. Het grootste deel van de kosten van de operaties kwam dus voor zijn rekening.

Leeftijd
Of Jaja Moeloed. Zijn dokter zegt dat hij een hartoperatie nodig heeft, maar het bedrag van 12.000 euro kan hij nooit ophoesten. Bijna iedereen kampt met astma. Hun lichaam was niet opgewassen tegen het Nederlandse klimaat.

Bij de meesten begint ook de leeftijd zijn tol te eisen. En dat brengt nieuwe zorgen met zich mee. Wie moet er straks voor hun echtgenoten zorgen als ze komen te overlijden? Als de nieuwe regels er komen en het bedrag dat weduwen ontvangen met 40 procent omlaag gaat, blijft er niet genoeg over om van te leven. "In Nederland heb je vangnetten, die hebben we hier niet. Bovendien zijn er nauwelijks banen in Marokko en al helemaal niet voor vrouwen", vertelt Didi. "De enige manier om dan nog aan geld te komen, is te gaan bedelen."

Fatima Arboesj (57) is weduwe. Haar man overleed zestien jaar geleden, nadat ze weer waren teruggekeerd uit Nederland. De maandelijkse toelage van 650 euro is nauwelijks genoeg om van rond te komen, laat staan om haar reumamedicijnen van te betalen. Dat zij de straat niet op hoeft, is te danken aan haar twee kinderen die nog in Nederland wonen en regelmatig geld naar hun moeder sturen.

Daarmee heeft ze het getroffen. Veel ouderen hebben meerderjarige kinderen die nog thuis wonen. Ook zij vinden geen baan en zijn financieel afhankelijk van hun ouders.

In de hoop op een betere toekomst voor zijn dochter, betaalt Didi maandelijks 350 euro voor haar studie in Frankrijk. En dat is een flinke hap uit zijn pensioen van 1065 euro. De dochter van Abdelsalam Boeras heeft minder geluk. Zij moest stoppen met haar studie, toen haar zieke vader de kosten niet meer kon opbrengen. Ze hoopt nu te trouwen met een man die haar kan onderhouden, hoewel een huwelijk in eerste instantie een nieuwe kostenpost voor haar vader betekent.

Nieuwe Europese regels
Volgens het 'woonlandbeginsel' ontvangen uitkeringsgerechtigden die in het buitenland wonen minder geld. In Marokko ligt dit lastig vanwege afspraken met Nederland die zijn vastgelegd in een sociale-zekerheidsverdrag. Terwijl Nederland nu overweegt het verdrag op te zeggen, wordt op Europees niveau gewerkt aan een associatieovereenkomst met Marokko waarin ook de hoogte van uitkeringen wordt meegenomen. Hoe zwaar de regels die de landen zelf hebben gemaakt dan wegen, is nu nog niet bekend. In de praktijk zou het zo kunnen zijn dat de weduwen in Marokko, als het verdrag in 2015 ingaat, alsnog recht hebben op een volledige uitkering.