Wietteelt reguleren, net als in Uruguay

Sinds een week wordt in Uruguay de eerste 'overheidswiet' geproduceerd. Uruguay heeft de teelt, het bezit en het gebruik van cannabis gereguleerd: een realistische aanpak van de mislukte War on Drugs. Uruguay richt zich niet langer op zinloze vervolging, maar op veiligheid en openbare orde, terugdringen van georganiseerde criminaliteit en waarborging van de volksgezondheid.

Ook in de VS (in de staten Colorado en Washington), Portugal, Roemenië, Tsjechië en Spanje wordt voor zo'n aanpak gekozen. Hoe kan het dan dat minister Opstelten de Tweede Kamer een rapport van de Radboud Universiteit Nijmegen toestuurde, waarin wordt geconcludeerd dat de verdragen rond softdrugs geen ruimte bieden voor het reguleren van de wietteelt?

Conservatieve lezing
Het antwoord is simpel: de verdragen bieden precies die ruimte die de verdragsstaat verkiest eraan te geven. Het Enkelvoudig Verdrag uit 1961 verplicht slechts tot strafbaarstelling en vervolging wanneer dit in overeenstemming is met de nationale wet en het vervolgingsbeleid.

Een lidstaat hoeft drugsdelicten dan ook niet te vervolgen als dat niet strookt met het nationale rechtsstelsel. Bij het Sluikhandelverdrag uit 1988 heeft Nederland eenzelfde soort voorbehoud gemaakt. Ziedaar de ruimte die de genoemde landen benutten.

Het rapport waar Opstelten mee schermt, berust op een uiterst conservatieve lezing van de verdragsverplichtingen, die de huidige maatschappelijke realiteit miskent. In die visie zou overigens ook het huidige gedoogbeleid rond coffeeshops in strijd zijn met de verdragen. Aan deze discrepantie wordt echter nog geen bijzin gewijd. De conservatieven uit Nijmegen menen verder dat het voorbehoud niet ruimer mag worden uitgelegd dan het destijds bedoeld zou zijn. Dat gaat volledig voorbij aan het feit dat coffeeshops toen nog niet bestonden en dat 'ruimer' uitleggen inmiddels dus al gebeurt.

Via de voordeur
De mogelijkheden die gecreëerd zijn en gebruikt worden om ons softdrugsbeleid te rechtvaardigen, bestaan nu ook nog en zijn dan ook toepasbaar op de wietteelt. Andere landen benutten die ruimte wel.

Het is daarbij ook belangrijk dat het reguleren van de wietteelt de doelstellingen van de verdragen veel beter dient dan een rücksichtslose war on drugs dat doet. In Nederland wordt gecontroleerde verkoop van softdrugs via de voordeur van coffeeshops gedoogd. En hoewel we ons allemaal realiseren dat die softdrugs dan toch ergens vandaan moeten komen, is de aankoop en toelevering ervan nog altijd strafbaar.

Het gevolg is dat we geen zicht hebben op de herkomst en op wat er precies in zit. Kwaliteitscontrole is, vanwege het illegale karakter van de teelt, onmogelijk. Gereguleerde teelt daarentegen is controleerbaar, er kunnen veiligheidseisen aan worden gesteld, er kunnen controles plaatsvinden. Ook kan er belasting op de teelt worden geheven. De opbrengsten en het geld dat bespaard wordt op de opsporing kunnen worden geïnvesteerd in preventie en voorlichting, in lijn met de primaire verdragsdoelen van het beperken van verslaving en het remmen van de invloed van georganiseerde misdaad.

Waarom zou Nederland niet kunnen wat landen als Uruguay en de VS wel doen? Zij kennen inmiddels verdergaande regulering dan Nederland. Wat deze landen en staten gemeen hebben is dat zij zich realiseren dat bij het reguleren van de verkoop van softdrugs ook het reguleren van de productie van die softdrugs hoort. Nederland is op dat gebied, conform de wet van de remmende voorsprong, achter geraakt. Het wordt tijd die achterstand in te halen en met een goede regulering van de achterdeur te komen. De internationale verdragen zullen daarin voor ons net zo min een hinderpaal zijn als voor de landen die ons voorgingen.

Sidney Smeets, Gerard Spong en Tim Vis: advocaten te Amsterdam; auteurs van het boek 'De hypocrisie van de achterdeur. Waarom het Nederlandse softdrugsbeleid onhoudbaar is.'