Wie neemt Barroso's machtige zetel over?

Zo spectaculair als de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen zal die voor de Europese parlementsverkiezingen wel nooit worden. Maar christen-democraten aller EU-landen doen vandaag en morgen een serieuze poging op hun verkiezingsconventie in de Ierse hoofdstad Dublin.

Daar hijsen ze hun 'topkandidaat' op het schild voor het voorzitterschap van de Europese Commissie. De Luxemburger Jean-Claude Juncker is torenhoog favoriet. Talloze christen-democratische kanonnen zullen de tweeduizend congresgangers toespreken, van Angela Merkel tot Mariano Rajoy en van Herman Van Rompuy tot Sybrand van Haersma Buma. Of er na afloop duizenden blauwe ballonnen op een uitzinnig publiek zullen neerdalen, staat te bezien.

Topkandidaat
Er valt formeel nog wat te kiezen morgen. Juncker heeft twee tegenkandidaten: de Franse eurocommissaris Michel Barnier en de oud-premier van Letland, Valdis Dombrovskis. Maar de uitslag laat zich raden. De bijeenkomst van de Europese Volkspartij (EVP), de grootste fractie in het Europees Parlement, zal een flinke zwiep geven aan de campagne voor de Europese verkiezingen van 22-25 mei.

Deze vijfjaarlijkse verkiezingen maken doorgaans weinig geestdrift los, maar 'deze keer is het anders', zoals de officiële parlementaire slogan luidt. Daarmee wordt niet de verwachte opkomst van de eurosceptici bedoeld, maar de nieuwigheid dat elke partij een topkandidaat naar voren kan schuiven voor het Commissievoorzitterschap. Dat is de hoogste functie in het dagelijks bestuur van de EU, de laatste tien jaar bekleed door de Portugees José Manuel Barroso.

Het idee is dat de politieke stroming met de meeste stemmen - men verwacht een nek-aan-nek-race tussen christen- en sociaal-democraten - ook de Commissievoorzitter levert, zodat die meer democratische legitimiteit krijgt. Weliswaar wijzen de regeringsleiders straks de kandidaat-Commissievoorzitter aan, zoals altijd, maar zij moeten volgens het gewijzigde EU-verdrag 'rekening houden' met de verkiezingsuitslag.

'Theater in brand'
De gevestigde partijen hebben vooralsnog geen risico's genomen met (waarschijnlijk) Juncker (59), Europees Parlementsvoorzitter Martin Schulz (58) uit Duitsland namens de sociaal-democraten en de Belgische ex-premier en Europarlementariër Guy Verhofstadt (60) namens de liberalen.

Zij behoren alledrie tot het institutionele EU-meubilair en zijn als zodanig kanonnenvoer voor de eurosceptici. Juncker komt al sinds 1985 ambtshalve in Brussel; Schulz en Verhofstadt zijn vleesgeworden eurocraten.

'Voor zover het Europese publiek één van deze drie al kent, zijn zij degenen die vele jaren in de schijnwerpers de platitudes van de Europese eenheid hebben gedebiteerd, terwijl het theater om hen heen in brand stond', schreef de Financial Times vorige maand.

In theorie kan de Europese Raad van regeringsleiders alle favorieten negeren en haar eigen man of vrouw uit de hoge hoed toveren, zoals eerder gebeurde. Nu is de hoop van onder meer het Britse weekblad The Economist gevestigd op Christine Lagarde, de Franse ex-minister die het IMF in Washington gezaghebbend leidt.

Televisiedebat
Zo circuleren nog meer namen van frisse outsiders, zoals de Ierse premier Enda Kenny of zijn Poolse ambtgenoot Donald Tusk, allebei christen-democraten. Er wordt zelfs gefluisterd dat Merkels openlijke steun aan Juncker (die er met enige tegenzin kwam) een judaskus is. Door hem vroeg in de schijnwerpers - en dus in de wind - te zetten, kunnen Merkels échte favorieten kalmpjes afwachten in de coulissen totdat zijn of haar voordracht als onvermijdelijk wordt gepresenteerd.

Maar met de 'dit keer is het anders'-opzet kan dat eigenlijk niet meer. Op 15 mei is er een televisiedebat tussen de topkandidaten om de kiezers enthousiast te maken. Het zou een blamage zijn als de regeringsleiders na 25 mei de kiezers vriendelijk bedanken voor de moeite en een heel andere Commissievoorzitter presenteren. Ook het parlement zal dit vermoedelijk niet pikken: daar moet een meerderheid achter de genomineerde staan.

Zo staan voor de EU een paar cruciale maanden voor de boeg, waarin moet blijken of de kloof tussen burgers en Brussel iets minder groot wordt, zoals de bedoeling is, of juist uitgroeit tot een onherstelbaar gapend gat.

Kalender
20 januari 2014. Na een interne strijd met Olli Rehn dragen de liberalen (waarin ook VVD en D66 zitten) Guy Verhofstadt voor als kandidaat voor het voorzitterschap van de Europese Commissie.

1 maart. Sociaal-democraten dragen Martin Schulz in Rome voor als topkandidaat.

6 en 7 maart. Verkiezingsconventie in Dublin van de christen-democraten, waar Jean-Claude Juncker de gedoodverfde topkandidaat is.

22-25 mei. Europese verkiezingen in 28 landen. Sterke groei verwacht van aantal eurosceptici, maar de grootste fractie wordt óf de christen-democratische EVP óf de sociaal-democratische PES. Ze strijden daarmee ook rechtstreeks om het voorzitterschap van de Commissie.

27 mei. Eurotop van regeringsleiders over de opvolging van Commissievoorzitter Barroso.

14-17 juli. Voordracht van nieuwe Commissievoorzitter. Als die geen meerderheid krikjgt in het Europarlement, krijgt de Raad (de regeringsleiders) een maand om met een nieuwe kandidaat te komen.