Wetenschap / Helmut volgt het spoor van ützi

Ironie van het lot? Zelf zou Simon in zijn tragische einde eerder de hand van God hebben gezien. Die meende hij ook te ontwaren in de vondst van ützi, een gebeurtenis die van toevalligheden aan elkaar hing. Zo barstte op 18 september 1991 een hevig noodweer los, waardoor Simon het parcours van zijn bergwandeling in het ütztal moest verleggen. De bovenlaag van de gletsjer was bovendien ver gesmolten door een harde sirocco-wind. En ten slotte was er die vreemde holte in het ijs, waar Simon en zijn vrouw Erika als het ware naartoe werden gezogen.

Daar dobberde hij dan, in het smeltwater. Eerst leek het een omgekomen alpinist. Maar toen reddingswerkers het lijk met een boormachine hadden losgewerkt, bleek zijn outfit daarvoor te weinig eigentijds: een muts van berenvacht, kleding van geiten- en hertenvellen, leren schoenen en nog wat accessoires, zoals een boog, een gevulde pijlenkoker en een koperen bijl.

De 5300 jaar oude mummie zou een schat aan informatie opleveren over de vroege neolithische tijd. Simons verbazing was zo groot dat hij er religieus van werd. ,,God heeft me geholpen om ützi te vinden'', sprak hij. ,,En ützi heeft me geholpen om God te vinden.'' De Duitser, van huis uit een atheïst, heeft zich vorig jaar laten dopen -net op tijd.

Het verhaal zou een prachtige EO-documentaire vormen, ware het niet dat ützi overal om zich heen conflicten leek te veroorzaken, alsof er een vloek op hem rustte. Zo brak er een ruzie uit tussen Oostenrijk en Italië, die elkaar de mummie jarenlang betwistten omdat hij uitgerekend op de grens was gevonden; Italië won, maar het scheelde slechts een paar meter.

Toen Simon en zijn vrouw vervolgens merkten dat de Italiaanse provincie Bolzano in 1998 een museum rondom de diepgevroren ützi uit de grond had gestampt, waar jaarlijks 300000 bezoekers op afkwamen, eisten zij een vindersloon. Na jaren procederen werden ze vorig jaar eindelijk erkend als 'officiële vinders', wat het startsein vormde voor het volgende geschil: Op welk bedrag hebben zij recht? 5000 euro, zeggen de Italianen. 120 tot 200000 euro, meent Simons advocaat, want de mummie is van 'onschatbare waarde'. Het einde van de affaire is nog niet in zicht.

Al dit leed hoeft eigenlijk niemand te verbazen, want de voortekenen van ützi's dood waren bijzonder ongunstig. Aanvankelijk dachten wetenschappers weliswaar dat er niets vreemds aan de hand was geweest. De beste man was gewoon van honger en kou omgekomen. Maar bij nadere beschouwing bleek dat hij vlak voor zijn dood nog stevig had getafeld; in zijn maag vonden DNA-experts sporen van granen, planten, hert en zelfs steenbok.

Er moest dus iets anders hebben meegespeeld, iets waar ützi's gezondheid onder had geleden. Aan die voorwaarde voldeed de vuurstenen pijlpunt in zijn rug. Die bracht de onderzoekers op het idee dat de man op de vlucht door belagers was neergeschoten. Later bleek bovendien dat ützi op zijn kleding bloedsporen van een aantal personen droeg. Waarschijnlijk had hij dus met zijn belagers gevochten. Nog een laatste aanwijzing voor zijn gewelddadige einde is de diepe wond in ützi's rechterhand, die hem hooguit een paar uur voor zijn dood moet zijn toegebracht.

Kan iemand die duizenden jaren na dato zo'n 'gekweld' lijk vindt, zelf een normale dood sterven? Geen sprake van, zeggen sommigen, Simon is duidelijk bezweken aan de vloek van de mummie. Zo is ook ooit beweerd dat alle archeologen die in 1922 aanwezig waren bij de opening van het graf van Toetanchamon, nadien op mysterieuze wijze om het leven zijn gekomen. Daar bleek weliswaar niets van te kloppen, maar het blijft een prikkelend idee. Denk je eens in: Simon is gevonden door een jager. ützi was ook een jager. Vloek of niet, de cirkel is in elk geval weer rond.