Werk, werk, werk
Het scheppen van werk is ook voor het kabinet-Kok een zaak van de allerhoogste prioriteit. Terecht want werk is, zoals VVD-leider Bolkestein de afgelopen week in de Tweede Kamer zei, de beste manier om individuele mensen in de maatschappij te integreren. Het kabinet haalt daarom veel uit de kast om het enorme potentieel aan arbeidskracht, dat nu noodgedwongen langs de kant staat, aan banen te helpen.
Om dat doel te bereiken vraagt het kabinet van alle mensen inkomensoffers, bezuinigt het opnieuw fors op de overheidsuitgaven, wil het mensen met een uitkering meer achter de broek zitten en schept het zelf veertigduizend nieuwe banen in de publieke sector. Bovendien spant het zich verbaal in om een cultuuromslag in de samenleving te bewerkstelligen. Burgers moeten àf van het idee dat de overheid voor hen zorgt, ze moeten er weer aan wennen hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Dat alles valt toe te juichen. Toch wringt er iets in het verhaal.
Ondanks al die inspanningen zal het onmogelijk zijn om alle mensen die wel willen, maar niet kunnen werken aan een betaalde baan te helpen. De 350 000 banen die er in de komende jaren bij komen zijn net voldoende om de nieuwkomers op de arbeidsmarkt op te vangen. Het zou dus al een hele prestatie zijn als het kabinet er in slaagt de werkloosheid niet verder te laten stijgen.
Dat vooruitzicht is ontmoedigend en frustrerend, vooral voor de betrokkenen zelf. Te verwachten valt dat er een flink gedrang zal ontstaan om een plaats op de arbeidsmarkt te veroveren. Er is dan niet veel fantasie voor nodig om te voorzien dat de slimsten, de sterksten en de goedkoopste arbeidskrachten het meest succesvol zullen zijn. Wat betekent dat voor degenen die afvallen? Bij het zware appel dat deze coalitie doet op de eigen verantwoordelijkheid, kan er gemakkelijk een sfeer ontstaan waarin zij als zielepieten worden afgeschilderd.
Het is ook frustrerend voor het kabinet zelf. Het wil wel, maar de mogelijkheden van de overheid zijn beperkt. Premier Kok gaf deze week in de Tweede Kamer blijk van die frustratie, toen hij uithaalde naar de arbeidsbureaus die onbemiddelbare cliënten naar de bijstand willen verwijzen.
Al met al dreigt er een klimaat waarin velen zich voelen opgejaagd. Het valt het kabinet niet te verwijten dat zijn mogelijkheden beperkt zijn. Maar het is verstandig dat royaal te erkennen. Nu roept het kabinet, tegen beter weten in, te veel illusies op. Dat kan alleen maar op frustraties uitdraaien.
