... werd lsd plotseling verboden

Het gonsde van de geruchten in die tijd. De autoriteiten huiverden. Wat zou er allemaal mis kunnen gaan op 10 maart, de geplande huwelijksdatum van kroonprinses Beatrix en Claus von Amsberg?

Waaróm er iets mis zou kunnen gaan, was wel duidelijk. Von Amsberg was een Duitser en had tijdens de Tweede Wereldoorlog gediend in de Wehrmacht. Dat maakte Beatrix' keuze onverteerbaar voor veel oud-verzetslieden en onsympathiek voor het merendeel van de bevolking dat 21 jaar na de Tweede Wereldoorlog nog steeds niet veel van Duitsers moest hebben.

En dan uitgerekend in Amsterdam, de stad waar tijdens de oorlog zoveel joden waren gedeporteerd. De stad bovendien waar de sfeer in die periode werd bepaald door een klein, maar zeer luidruchtig groepje jongeren die lak hadden aan de gevestigde orde en de maatschappij radicaal wilden veranderen. De provo's, zoals ze zichzelf noemden, verzamelden zich elk weekeinde bij wat zij zagen als het symbool bij uitstek van de consumentenmaatschappij: het beeld van het Lieverdje op het Spui, een cadeau van tabaksfabrikant Peter Stuyvesant aan de gemeente Amsterdam. Ze waren volkomen vredelievend, maar de Amsterdamse politie kreeg elke keer weer een waas voor ogen, wanneer ze joelend en 'ughe, ughe' roepend om dat Amsterdamse Lieverdje heen dansten. Steeds vaker liep het uit op knokken.

Nog een ander clubje, al even vredelievend als de provo's, snakte in die dagen naar bevrijding, naar een radicale verandering, zij het op een wat omslachtige, niet-politieke manier. Psychonauten, noemden zij zichzelf. Zoals astronauten door de ruimte, reisden deze aanhangers van de psychedelische beweging door hun innerlijk, op zoek naar zelfkennis en uiteindelijk verandering. Elke drug die hen daarbij een handje kon helpen was goed: marihuana, mescaline, lsd.

Marihuana was streng verboden, maar mescaline en lsd kwamen niet voor op de lijst met verboden middelen. Lsd werd gebruikt door psychiaters voor de behandeling van hun patiënten. Buiten de psychiatrie was het vooral een klein aantal kunstenaars, zoals de dichter Simon Vinkenoog, die de geneugten van het middel kenden.

En toen streek, in 1965, gymnasium-diploma op zak, Peter ten Hoopen vanuit Apeldoorn in de hoofdstad neer. Amsterdam had al een zekere reputatie en Ten Hoopen wist precies wat hij wilde: deel worden van de scene. Dat lukte razendsnel. En al even snel raakte Ten Hoopen vertrouwd met alles wat goed is om in hoger sferen te komen. Heel vlot ook zag hij wat anderen kennelijk niet zo snel door hadden: het gat in de markt voor lsd. Geholpen door Herman Cohen, docent sociale psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, bouwde hij in korte tijd zijn lsd-imperium op. Hij wist waar hij goede, zuivere lsd kon krijgen en hij wist hoe gemakkelijk het was in het gebruik: per suikerklontje een miniem druppeltje was al voldoende voor een onvergetelijke trip: ten kwade of ten goede.

Ten Hoopen bouwde in de loop van 1965 een levendige handel in klontjes op. In zijn boek 'King Acid' (1999, Uitg. Contact) waaraan een groot deel van dit artikel is ontleend, berekent hij dat hij op z'n studentenkamertje zo'n tienduizend suikerklontjes met lsd moet hebben geprepareerd. Weinig klontjes destijds die niet door zijn handen zijn gegaan.

En zo ontstond in Amsterdam een explosief mengsel van anti-Duits sentiment, op rellen beluste provo's en ontoerekeningsvatbare, zich psychonauten noemende malloten. Althans in de ogen van de autoriteiten. Het gevaar leek van alle kanten te komen. Geruchten beheersten niet alleen de straat, maar ook de geesten van bewindslieden en Amsterdamse stadsbestuurders. Op 9 maart, aan de vooravond van Het Huwelijk, zette het studentenblad Propria Cures (voor de gelegenheid omgedoopt in Pour Condoleance) er een aantal op een rij. Er zou leeuwenstront uit Artis op de route worden geworpen om de paarden in paniek te brengen, boekhandelaren zouden hun etalages op 10 maart volzetten met oorlogsliteratuur, witte muizen en vlooien zouden de Westerkerk worden binnengesmokkeld, grote hakenkruizen op dezelfde kerk geprojecteerd, tv-verbindingen gesaboteerd en ga zo maar even door.

Hoe kunnen we de autoriteiten nog meer de stuipen op het lijf jagen?, zullen ze hebben gedacht bij het Provo-Oranje-Comité 'De Parel van de Jordaan'. Even kijken: Huwelijk, Gouden Koets, paarden.

Paarden? Suikerklontjes!

Suikerklontjes? Lsd!

En zo werden affiches in de stad verspreid met de aankondiging dat de paarden voor de Gouden Koets getracteerd zouden worden op met lsd besprenkelde suikerklontjes. Het kon nog mooier: waarom niet de hele Amsterdamse bevolking aan het trippen gebracht door lsd via de waterleiding te verspreiden?

En de regering? De regering nam het zekere voor het onzekere. Zonder er van tevoren ook maar enige ruchtbaarheid aan te geven, liet staatssecretaris Bartels van volksgezondheid (onlangs overleden) de 'beschikking inzake psychotogene stoffen' op zijn ministerie versneld voorbereiden. Daarin werd lsd als 'verdovend middel' in de zin van de Opiumwet aangewezen en dus op de lijst met verboden middelen geplaatst. Op 8 februari 's avonds laat werd het besluit in een paar minuten tijd door het parlement gejaagd. Op de vroege ochtend van de volgende dag werd Peter ten Hoopen in Amsterdam van zijn bed gelicht, samen met zijn vriendin, op verdenking van overtreding van de Opiumwet. ,,Lsd is onder geen enkele wet verboden'', wierp Ten Hoopen tegen. ,,Jawel hoor, sinds gisteravond'', luidde het weerwoord.

Ten Hoopen die nog een blauwe maandag rechten had gestudeerd herinnerde zich opeens dat een besluit in het staatsblad moet staan voordat het rechtskracht krijgt. Bovendien kun je niet worden vastgezet voor iets dat pas achteraf strafbaar is gesteld. IJlings werd de beschuldiging aangepast. Ten Hoopen werd nu beschuldigd van de verkoop van giftige stoffen. Dat was al wel strafbaar, maar leek in dit geval juridisch ook niet erg houdbaar.

Op 11 februari meldde het wakker geworden Het Parool de publicatie van het lsd-besluit in de Staatscourant, en de aanhouding van de 22-jarige student P. ten H. De Telegraaf, bepaald niet ongelukkig met het besluit, was in zoverre galant dat het zich verwonderde over de vroegtijdige arrestatie van 'één van de kopstukken' van de lsd-handel.

De detentie van Ten Hoopen duurde een paar dagen. Toen was hij weer vrij, maar lsd-paradijs Amsterdam bestond niet meer.