'Welvaart grotere uitdaging dan crisis'
Het is niet ondenkbaar: uw kind is later armer dan uzelf. Als de economische crisis aanhoudt, moet het straks meer moeite doen voor een aardige baan. Het moet misschien genoegen nemen met een kleiner huis en maximaal één vakantie per jaar. Broekriem aan, sober leven, hard werken. Hoe bereid je je kind daarop voor? Vraagt de crisis om een iets andere opvoeding?
Het zijn vragen waarvan pedagoog Bas Levering (64) smult. Vandaag zwaait hij af als docent en onderzoeker aan de Universiteit Utrecht, waar hij in 1975 aantrad. Levering, die vaak deelnam aan het publieke debat en politicus was voor de PvdA, staat bekend om zijn brede blik.
U maakte ook de diepe, economische crisis van 1980-1982 mee. Welke invloed had die op kinderen en jongeren?
"Wij dachten, hier aan de universiteit, werkelijk dat we te maken hadden met een verloren generatie. De No Future-generatie: geen toekomst, geen baan. Achteraf viel dat reuze mee: ze zijn allemaal aan het werk geraakt, alleen wél vaak buiten hun vakgebied.
"Mijn oud-collega Ruut Veenhoven, bekend van zijn onderzoek naar geluk, schreef in die tijd een boek: 'Did the crisis really hurt?' Het antwoord luidde: nee. Volwassenen en kinderen worden niet depressief van economische tegenwind. Alleen langdurige werkloosheid heeft een negatief effect op individuen en gezinnen. Mensen zijn heel flexibel en kinderen zeker."
Beïnvloedde de crisis in de jaren tachtig het opvoedkundige gedrag van ouders?
"Wel een beetje. De jaren zeventig waren de meest kindvriendelijke jaren in de Nederlandse geschiedenis: kinderen mochten in alle vrijheid hun eigen talenten ontplooien. In de benauwdheid van de crisis gingen ouders meer op prestaties hameren. Met de ratrace in het achterhoofd, zaten ze hun kinderen veel meer achter de broek."
Moeten wij dat nu ook gaan doen? Onze kinderen tot hogere cijfers en diploma's opjagen?
"Nee hoor. Je hebt het voorbeeld van die Aziatische tijgermoeders hè, die hun kinderen dwingen tot urenlange pianostudie. Maar wat heb je aan al die miljoenen kinderen achter de piano? Alsof er zoveel plek is op de concertpodia!
"De Nederlandse toppers zijn misschien geen bikkelharde toppers, maar wij zijn ongelooflijk goed in samenwerken. Dáár kom je ook heel ver mee. Daar mogen we trots op zijn. Die coöperatieve houding is mede het gevolg van de open manier waarop wij met onze kinderen omgaan, van het continue overleg dat we met ze voeren."
Vraagt afnemende welvaart dan om een andere pedagogische aanpak? Hoe maken we ons kind crisisbestendig?
"We zouden onze kinderen matigheid bij moeten brengen, nog los van de crisis. Want ook als het economisch ietsje tegenzit, houden die stapels speelgoed niet op. De twee belangrijkste uitdagingen voor ouders zijn: je kind leren om rekening te houden met anderen én hun behoeftebevrediging uit te stellen. Kinderen van nu leven in de geest van dat liedje van Queen: 'We want it all and we want it now'. Zo beschouwd is de welvaart een grotere uitdaging dan de crisis."
Maar als ik dat speelgoed kan betalen, waarom zou ik mijn kind er dan niet blij mee maken?
"Mijn eigen kinderen wilden ooit, vlak voor de zomer, skeelers hebben. Toen hebben wij gezegd: jullie krijgen ze nu, maar ze zíjn voor jullie verjaardag. Natuurlijk kregen ze op hun verjaardagen ook nog iets anders hoor, maar zo probeer je ze toch iets van zorgvuldigheid en matigheid bij te brengen."
undefined
Afscheidscollege
Het kind is de spiegel van de beschaving, stelt pedagoog Bas Levering (1-12-1947). Datzelfde geldt voor ouders: ook zij reflecteren de tijdgeest en maatschappelijke waarden. Gedurende 42 jaar bestudeerde Levering die - steeds veranderende - spiegel. Hij was als docent en onderzoeker verbonden aan de Universiteit Utrecht, als lector aan Fontys Hogescholen en als gastprofessor aan de Universiteit van Gent. Vandaag houdt hij in het Academiegebouw in Utrecht zijn afscheidscollege over de toekomst van de theoretische pedagogiek.
undefined
