'We wisten dat hij zou sterven, toch doet het pijn'

De televisie staat sinds vrijdagnacht non-stop aan in de huiskamer van Maria Caridad Marrero. Op het scherm komt een niet-aflatende stroom archiefbeelden van Fidel Castro voorbij. Zelf praat ze onophoudelijk over de overleden Cubaanse oud-leider. Af en toe begint ze ineens te snikken, waarna ze zich weer snel herpakt.

"We wisten dat hij eens zou sterven, maar het kwam toch als een schok", zegt de 63-jarige 'Kary', zoals ze door vrienden en familie wordt genoemd. "Hij was al lang ziek, maar dat doet niets af aan de pijn die we erdoor voelen."

Kary en haar 85-jarige moeder Isara, zijn fidelisten in hart en nieren. De hele middag wordt er in haar kleine appartement in Playa Barracoa, een vissersdorpje net buiten Havana, over niets anders gepraat dan Fidel. In de gesprekken weerklinkt onzekerheid en ongeloof.

"De grote vraag nu is wat er met Cuba gaat gebeuren", zegt Kary. "De verworvenheden van de revolutie mogen niet verloren gaan."

Cuba is verdoofd door het overlijden van de man die het communistische eiland zes decennia lang domineerde. De Cubaanse communistische partij heeft negen dagen van nationale rouw afgekondigd.

In de straten van het oude centrum van Havana slenteren toeristen als altijd, maar de rumba- en salsamuziek in de cafés en restaurants is stilgevallen. Op de trappen voor de Universteit van Havana hielden studenten gisteren in stilte een erewacht voor Fidel bij een haastig opgetuigd monument voor de overleden leider.

Met name oudere Cubanen zoals Kary en haar moeder zijn in diepe rouw gedompeld. Voor hen is met Fidel hét symbool van Cuba's nationale soevereiniteit en de eeuwige strijd tegen 'het Imperium', de Verenigde Staten, verloren gegaan. "Hij heeft Cuba waardigheid gegeven", zegt Kary. "Hij heeft ons laten zien dat we ons door niemand hoeven te laten domineren."

"We hebben gratis onderwijs en gezondheidszorg dankzij Fidel", vult haar moeder aan. Ze is herstellende van een gebroken been. "Ik had zonder hem nooit gratis naar het ziekenhuis gekund."

Niet iedereen deelt dat sentiment. In Miami vierden Cubaanse ballingen feest om Castro's dood. En voor veel jongeren op Cuba zelf was de schaduw van de oude leider sinds het tijdelijk overdragen van de macht aan zijn jongere broer Raúl in 2006 en zijn definitieve aftreden in 2008 al behoorlijk vervaagd. Voor hen was Fidel vooral een relikwie van een andere tijd en de oprichter van een repressieve staat die hun vrijheid aan alle kanten beknot.

"Mensen zoals ik hebben hun hele leven lang nooit iets anders meegemaakt. Hij leek soms een soort onsterfelijke god", vertelt de 34-jarige José Castillo, een afgestudeerd ingenieur die toeristen in Havana rondrijdt in een opgeknapte blauwe Oldsmobile uit de jaren 50. "In zijn nationale trots ging hij vaak te ver en sleurde hij zijn eigen volk mee. Ik was hem eerlijk gezegd allang moe. Ik wil dat er ontwikkeling komt in Cuba. Fidel hield dat tegen."

Dergelijke geluiden worden in de straten van Havana alleen gefluisterd; iedere openlijke kritiek op de overleden Fidel of de huidige regering is nog altijd streng verboden. Oppositiegeluiden zijn alleen online waarneembaar. Slechts vijf procent van de Cubanen heeft thuis toegang tot het internet. Hoewel er steeds meer wifi-hotspots zijn, wordt de toegang tot oppositiewebsites daar geblokkeerd. In Havana zelf zijn alleen staatsmedia als de krant Granma te lezen, en daarin staat geen kwaad woord over Fidel.

"Je moet ontzettend oppassen met wat je zegt", vertelt een kunstenaar uit Havana die om veiligheidsredenen niet met zijn naam in de krant wil. "Zeker nu Fidel is overleden, is het riskant je mening te uiten. Ik heb kinderen die studeren, ze zouden van school kunnen worden getrapt als ik iets kritisch zeg."

Fidelistas als Kary en haar moeder erkennen een deel van de kritiek op hun overleden leider wel, maar voor hen overheerst toch het gevoel dat ze een vaderfiguur zijn kwijtgeraakt. "Natuurlijk heeft Fidel fouten gemaakt", zegt Kary. Ze veegt een traan weg, terwijl ze het zoveelste archiefbeeld van Fidel op de televisie voorbij ziet komen. "Maar hij maakte ons vooral trots. Hij was de ziel van Cuba."

De echte naam van José Castillo is bij de redactie bekend, evenals de identiteit van de kunstenaar

undefined