We weten dat sigarettenpakjes misleidend zijn, toch verandert de Europese richtlijn niet

Volgens de tabaksindustrie zeggen metingen van sigarettenrook niets over risico's van roken. Die tests zijn er niet om de blootstelling van rokers aan teer en nicotine te meten, stelt Philip Morris. Officiële metingen van ziekmakende stoffen in tabak zijn alleen bedoeld om met een uniforme methode na te gaan of sigaretten voldoen aan Europese norm.

Dat is een wel heel beperkte uitleg van een omstreden richtlijn. In de Tabakswet staat dat sigaretten maximaal 10 milligram teer, 1 mg nicotine en 10 mg koolmonoxide mogen bevatten. De maximale waarden uit de Europese tabaksrichtlijn zijn in de Tabakswet opgenomen als onderdeel van het Nederlandse tabaksontmoedigingsbeleid. De gehalten moesten tot twee jaar geleden nog op de pakjes worden afgedrukt. Waarom? "Uit een oogpunt van gezondheidsbescherming dient de consument hiervan op de hoogte te zijn", schreef toenmalig staatssecretaris Hans Simons (PvdA) in oktober 1991 aan de Tweede Kamer.

Schadebeperking

De meldplicht kwam de fabrikanten helemaal niet slecht uit. Met de lagere teer- en nicotinegehalten konden zij goede sier maken met 'light' en 'mild' sigaretten - termen die later werden verboden. In die jaren zei Philip Morris niet wat het bedrijf nu wel beweert: dat teer- en nicotinewaarden niets zeggen over de risico's voor rokers. Toen zweeg de marktleider.

Tabaksfabrikanten wísten heel goed dat de vermeldingen niets betekenden. De overheid trouwens ook. Staatssecretaris Simons constateerde in 1991 dat er sigaretten op de markt waren die 'feitelijk méér teer en nicotine bevatten' dan op de verpakking stond. "De methode om teer- en nicotinegehalte vast te stellen, geeft hier een onjuiste uitslag", schreef hij de Kamer, 27 jaar geleden inmiddels.

Tien jaar later, in januari 2002, stelde minister van VWS Els Borst (D66) in een toelichting op het Aanduidingenbesluit tabaksproducten dat 'uit oogpunt van schadebeperking het teergehalte van tabaksproducten zo laag mogelijk moet worden gehouden'. Dát is de ratio van de metingen van teer, nicotine en koolmonoxide in tabak: schadebeperking.

Misleidende meetmethode

De tabaksindustrie houdt de gemeten waarden van schadeveroorzakende stoffen in tabak al decennia keurig binnen de wettelijke EU-norm, domweg omdat de industrie de architect is van de Europese meetmethode en iedere denkbare uitkomst kan voorspellen. Door gaatjes in het filterpapier wordt er bij de rooktest 'schone' lucht aangezogen. Door die kunstmatige verdunning van tabaksrook worden uitsluitend de gehalten gemeten die de fabrikant wenst. Maar rokers dekken de gaatjes af met hun vingers en lippen.

Uit een test van 100 merken sigaretten met alle ventilatiegaatjes afgeplakt bleek in juni dat er tot 20 keer meer teer in tabaksrook zit, dan wat de fabrikanten beweren op grond van de EU-testmethode. Voor nicotine en koolmonoxide is het beeld niet anders.

Je kunt het gedrag van een roker nooit machinaal nabootsen. Daarover is iedereen het eens. Maar de huidige methode is ondeugdelijk, de uitkomst staat ver af van wat de roker binnenkrijgt. Ook dat werd in 1987 al geconstateerd door de voorloper van het huidige voedsel- en warenautoriteit NVWA.

Nu vragen twee zieke rokers en een hele rits organisaties van artsen aan de NVWA om de Tabakswet te handhaven. Dat stelt de toezichthouder voor een gewetensvraag. De misleidende meetmethode ligt vast in een Europese richtlijn, die Nederland heeft te eerbiedigen. Eurocommissaris Vytenis Andriukaitis (volksgezondheid) heeft Nederland laten weten dat er pas in 2021 naar de EU-tabaksrichtlijn wordt gekeken. Maar, moet je een loze regel maar eindeloos blijven volgen?

Lees ook:

Milieuregels zijn de beste weg om een rookverbod op straat er doorheen te krijgen
Rotterdam, Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Groningen willen af van sigarettenrook op straat. Maar hoe? Milieuregels lijken daarvoor de beste optie.