'We ontkennen dat dit een Europees probleem is'
De teller staat op 57 dode bootvluchtelingen. In één week. En dan is het seizoen nog niet eens écht begonnen. Want de meeste Syriërs en Eritreërs stappen pas in de gammele boten richting Europa als de zee rustig is en het weer goed; begin juni.
Terwijl de doden werden geborgen, sloegen Nederland en Italië deze week alarm over het toenemend aantal mensen dat Europa probeert te bereiken en asiel aanvraagt in één van de lidstaten. In Nederland zou het gaan om duizend migranten per week. Die toestroom kan het land niet aan, zei staatssecretaris Teeven woensdag.
Ook Italië beklaagde zich. Nu al hebben 34.800 mensen de oversteek van Noord-Afrika richting Italië gewaagd, terwijl over heel 2013 slechts 43.000 bootvluchtelingen onderdak zochten. Italië heeft geen plek om alle mensen op te vangen. Zolang de EU niet helpt bij het beschermen van de Italiaanse zee, dreigt Italië de vluchtelingen niet te registreren en ze linea recta door te sturen richting andere Europese landen.
Dezelfde discussie
Het is niet de eerste keer dat de lidstaten en de EU ruzie maken over de vraag wie de bootvluchtelingen moet opvangen en wie verantwoordelijk is. "Elk jaar laait dezelfde discussie op: Zuid-Europa zegt dat Europa niet voldoende doet om de buitengrenzen te beschermen, Noord-Europa roept dat het aantal bootvluchtelingen niets is vergeleken met de migranten per vliegtuig", zegt Aspasia Papadopoulou van de Europese vluchtelingenorganisatie ECRE.
"We blijven ontkennen dat dit een Europees probleem is, we kijken meer dan ooit naar de eigen landsgrenzen. Een voorbeeld. In Bulgarije komen veel Syriërs. Maar Bulgarije heeft geen geld om opvangcentra in te richten waardoor we deze winter beelden zagen van Syriërs in de sneeuw. Stuur geld en een paar Europese experts die de Bulgaren kunnen helpen met de opvang. Dit is geen nationaal probleem."
Politiek geograaf Henk van Hou-tum: "We hebben toch ook een Wereldhandelsorganisatie en een gezamenlijk Europees monetair beleid, waarom bestaat er niet zoiets als een mondiaal vluchtelingenbeleid?"
'Schijnoplossing'
Toch hebben de Europese Unie en de afzonderlijke lidstaten de afgelopen jaren niet stilgezeten. Op de grens tussen Griekenland en Turkije staat nu een metershoog hek en steeds vaker worden bootmigranten overmeesterd door troepen van Frontex, het agentschap dat de Europese buitengrenzen beschermt.
"Het is een schijnoplossing", zegt de Griekse Papadopoulou. "Want het aantal vluchtelingen neemt niet af." Frontex maakte gisteren de nieuwste cijfers bekend. In 2013 registreerden zich 107.000 migranten, in 2012 waren dat er nog 72.500. Syriërs, gevolgd door Eritreërs, vormen de grootste groep. Vermoedelijk neemt het aantal in 2014 verder toe.
Ook het aantal ongelukken met bootvluchtelingen lijkt eerder toe dan af te nemen. Dat komt volgens Papadopoulou door gammele boten die met te weinig benzine op pad gaan en die te veel migranten herbergen. "Maar het heeft ook te maken met lidstaten die de problematiek negeren. Italië bijvoorbeeld voelt zich alleen verantwoordelijk voor de vluchtelingen in de nationale wateren. Als de schepen zich op internationale wateren bevinden, negeert de Italiaanse marine negen van de tien keer zo'n boot. Dan gebeuren de rampen."
Van Houtum vult aan: "Ik zie een kat-en-muisspel tussen Frontex en de marines van de lidstaten. Beide partijen denken: grijp jij maar in als een boot kapseist."
Meeste vluchtelingen belanden in Duitsland
De routes die bootvluchtelingen nemen, fluctueren. Nu gebruiken de meeste migranten de route via Noord-Afrika richting Italië. Veel vluchtelingen trekken door naar Noord-Europa. Duitsland was dit en vorig jaar erg populair. In de eerste vier maanden van 2014 is daar het aantal asielzoekers opgelopen tot 50.000, bijna twee derde meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Gevolgd door Frankrijk en Zweden. Italië zag in 2013 het aantal asielaanvragen met 60 procent stijgen ten opzichte van 2012 tot 27.800, blijkt uit cijfers van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR.
Nederland kreeg in 2013 ruim 17.000 asielaanvragen te verwerken, in 2012 waren dat er nog ruim 13.000, een toename van 30 procent.
In de eerste drie maanden vielen er 4831 aanvragen te noteren; in april alleen al 2700. Staatssecretaris Teeven (veiligheid en justitie) zei dinsdag dat er de laatste tijd 1000 asielzoekers per week naar Nederland komen.
