We nemen het risico dat het soms fout gaat

De gruwelijke dood van Ruben en Julian heeft Nederland enkele weken in de greep gehad. Begrijpelijk omdat eenieder zich de kwetsbare positie van deze kinderen maar al te goed kan voorstellen en meeleeft met de moeder die alleen maar lijdzaam kon wachten op de komst van dat telefoontje dat ze niet wilde ontvangen.

Toen de kinderen gevonden waren, was het voorspelbaar dat binnen luttele uren het optreden van de jeugdzorg ter discussie zou worden gesteld. In de pers worden vertegenwoordigers van de jeugdzorg indringend ondervraagd en in blogs zijn de beschuldigingen aan het adres van de jeugdzorg niet van de lucht.

Het is blijkbaar te moeilijk de volle omvang van de realiteit van uit de hand gelopen gezinsruzies onder ogen te zien en wel zo aangenaam de schuld elders te zoeken. Maar of dat terecht is, betwijfel ik ten zeerste.

Uiteraard mag en moet de jeugdzorg op de kwaliteit van haar handelen worden beoordeeld. De jeugdzorg zelf zal ook de eerste zijn om dat te beamen. Waarschijnlijk zal zij dan ook wijzen op de organisatorische rompslomp, zeker nu de jeugdzorg niet langer door de provincies maar door de gemeenten zal worden aangestuurd. Maar de kwaliteit van handelen en de organisatie van de jeugdzorg bevatten niet het gehele antwoord op de vraag of familiedrama's, zoals die waarvan Ruben en Julian slachtoffer zijn geworden, kunnen worden voorkomen. Het antwoord op die vraag ligt dieper en wel in de structuur van de jeugdzorg.

In Nederland staat de vrijheid van opvoeding op de eerste plaats. Wij vinden het een fundamenteel recht van ouders hun kinderen naar eigen inzicht en vermogen op te voeden. Dat houdt in dat de overheid alleen in het uiterste geval mag ingrijpen. We zijn er zeer beducht voor als de overheid te vroeg ingrijpt en te bemoeizuchtig wordt. Dat heet al snel 'staatsopvoeding'. Het betekent dat jeugdzorgwerkers in principe op het scherp van de snede werken: zij moeten tot het uiterste proberen ouders de kans te geven het zelf te doen, al was het alleen maar om het feit dat alternatieven zoals uithuisplaatsing ook geen rooskleurig perspectief bieden. Met het risico dat men over de uiterste grens gaat. Grijpt de jeugdzorgwerker vroegtijdig in, dan wordt de jeugdzorg ongepaste bemoeizucht verweten en is de kans op volkswoede niet ondenkbaar omdat de kinderbescherming 'blind' ingrijpt ten koste van goedwillende ouders. Doet de jeugdzorg uiterste pogingen het ouderlijk milieu te ondersteunen in de hoop dat de ouders het redden en loopt het fataal af, dan is de volkswoede niet minder. Je vraagt je af waarom er nog mensen zijn die in de jeugdzorg willen werken.

We kiezen massaal en vol overgave voor een opvoedingssysteem van intieme en afgeschermde relaties als beste voedingsbodem voor de ontwikkeling van de volgende generatie. Dat betekent dat buitenstaanders zelden het naadje van de kous zullen weten van wat zich achter de voordeur afspeelt. Zelfs met de wetenschap dat een waterdichte garantie niet mogelijk is omdat de vrijheid van opvoeding van ouders betekent dat de houding van de jeugdzorg in eerste instantie passief moet zijn, blijven we kiezen voor dat systeem van vrijheid van opvoeding. Meestal gaat het goed of net goed. We nemen het risico dat het soms fout kan gaan om niet in andere situaties te opdringerig te hoeven zijn. Het is goed ons dat te realiseren bij familiedrama's.

We kiezen welbewust voor een systeem waarbij we niet voor 100 procent kunnen voorkomen dat kinderen het slachtoffer worden van uit de hand gelopen gezinssituaties. Het is niet alleen flauw maar vooral kortzichtig om als het systeem dat je omarmt, faalt direct naar een zondebok te zoeken.

undefined