Waterpomp bedruipt zichzelf

Zware emmers water sjouwden de boeren in het geboortedorp van Pratap Thapa van een beek naar hun akkers in Nepal. Anders groeiden hun gewassen op hooggelegen stukken grond niet. Het was ontzettend zwaar werk. De boeren waren kapot na het bewateren van de akkers.

Dit maakte van jongs af aan een diepe indruk op Thapa en dat beeld ging nooit uit zijn gedachten. Ook zijn vader, die een boerderij heeft, was veel bezig met het bewateren. Toen Thapa vier jaar geleden aan de TU Delft ging studeren, besloot hij op zoek te gaan naar een oplossing voor zijn geboortedorp. Hij bedacht met collega-studenten de Barsha pomp, die eenvoudig water omhoog pompt, zelfs naar veel hoger gelegen gebieden. En het goede nieuws is: elektriciteit of diesel zijn niet langer nodig.

Nu nog gebruiken veel boeren in het Aziatische land naast emmers een dieselpomp om het water van beekjes naar de akker te krijgen. “Dieselpompen zijn slecht voor het milieu en duurder door de hoge brandstof- en onderhoudskosten”, zegt Fred Henny, die samen met Thapa de startup Aqysta oprichtte. Thapa runt inmiddels het Aqysta-filiaal in Nepal, Henny regelt de zaken in Delft. “Onze Barsha pomp hoef je alleen maar in een snelstromende rivier te plaatsen. Het water zorgt voor de aandrijving. De pomp heeft dus geen extra, vervuilende brandstof nodig.”

Tekst loopt door onder de foto.

Bouwpakket

Wereldwijd draaien op dit moment vijftig pompen van het jonge, Delftse bedrijfje, waarvan veertig in Nepal. Ook op de boerderij van Thapa’s vader staat er al een en er zijn nog dertig pompen onderweg naar Nepal. Het potentieel is groot, zegt Henny. Je hebt alleen een beek of rivier nodig waar water tussen de 0,5 en 2 meter per seconde doorheen stroomt. Hij schat dat er 250 miljoen hectare landbouwgrond geschikt is voor dit soort pompen. Vorig jaar werd de startup derde in de internationale wedstrijd Empowering People Award van Siemens voor initiatieven voor ontwikkelingslanden.

Op het eerste gezicht lijkt het op een oud waterrad dat vroeger een molen aandreef. Maar de uitvinding van de jonge ondernemers werkt anders. De Barsha pomp is een zogeheten spiraalpomp. De twee ronde zijkanten spelen daarbij een belangrijke rol. Deze spiraal heeft namelijk een kleine opening en lijkt wel een beetje op een opgerolde tuinslang. In die opening komt tijdens het ronddraaien steeds een beetje water en lucht terecht. “Het water wordt verzameld, zodat het naar de akker kan en de lucht is ook belangrijk, want die zorgt voor de druk”, legt Henny uit.

In totaal bouwt de vinding zo’n 1,6 bar aan luchtdruk op, waardoor je het water naar een ver weg gelegen akker kunt pompen. Bovendien is het mogelijk om het naar akkerland te krijgen dat op een hoogte van maximaal twintig meter ligt. Per seconde verpompt de vinding een halve liter water.

De onderdelen worden in Europa gemaakt en de pompen gaan als bouwpakket naar de boeren aan de andere kant van de wereld. “Daar zetten ze hem zelf in elkaar. Vaak is er wel ondersteuning van een distributeur, maar iedereen kan het in principe zelf doen. Er worden bovendien onderdelen gebruikt die daar vaak ook verkrijgbaar zijn. Als iets kapot gaat, kunnen boeren het zelf vervangen.”

Paksoi, paprika’s en gember

In bergachtige landen, zoals Nepal, krijgen boeren door deze pomp meer mogelijkheden, benadrukt Henny. “Veel mensen wonen in de vallei, waar rivieren doorheen stromen. Ze verbouwen met name rijst en doen dat op verschillende hoogten. Maar stukken land die hoger liggen worden nu vaak niet goed bewaterd. Dat lukt wel met onze pomp: boeren kunnen daar nu bijvoorbeeld tomaten, paprika’s of gember verbouwen. Of andere, meer winstgevende gewassen als paksoi.”

Dat is nodig, want de aanschaf van de pomp is een forse kostenpost voor de boeren. Ze betalen er tweeduizend euro voor, een enorm bedrag in ontwikkelingslanden. De pomp is veel duurder in aanschaf dan een dieselpomp die een paar honderd euro kost. “Maar het verschil in gebruikskosten is heel groot”, zegt Henny. “Voor de Barsha pomp betaal je één keer en daarna heb je tien jaar lang geen kosten. Een diesel- of benzinepomp is duur in gebruik omdat je voor de brandstof moet betalen. Volgens onze berekeningen zijn wij 70 procent goedkoper. Er zijn ook pompen op zonne-energie, maar die bestaan voor een groot deel uit elektronica. Gaat er iets kapot, dan is het lastig en duur dit te vervangen.” Aqysta onderzoekt nu ook de mogelijkheid van een pomp met een windmolen.

In Nepal krijgen boeren momenteel subsidie van de overheid voor de aanschaf van een Barsha pomp. Er is geld voor tweehonderd exemplaren. Via pilotprojecten wil Aqysta aan boeren laten zien dat de spiraalpomp goed werkt en ze meer oplevert. Daarom zijn ze actief in Colombia, Indonesië, Ghana, Guatemala en Zambia. Bovendien draaien de spiraalpompen rond in Spanje en Turkije. “Daar zijn vaak problemen met irrigatiekanalen die al zijn gegraven. Het onderhoud en de uitbreiding daarvan is duur. Onze pomp verlengt als het ware een irrigatiekanaal en bewatert zo een groter gebied.”

Grootschaliger

Voor landen als Spanje en Turkije werkt de startup aan een grotere versie. “Die kan veel meer water pompen dan de huidige versie en is daardoor geschikter voor grootschalige boerderijen. Dit zijn natuurlijk geen arme boeren, zoals in Nepal. We hadden niet van te voren gedacht dat onze uitvinding ook in Zuid-Europa aan zou slaan. Maar het is mooi om te zien, dat nog meer boeren er wat aan hebben. ”

Ovale slang

De spiraalpomp is niet nieuw. Maar hoe de jonge ondernemers hun exemplaar hebben gemaakt is wel bijzonder. “Normale spiraalpompen bestaan uit ronde tuinslangen die om een soort brede pijp worden gewikkeld. Maar daarmee kun je niet zoveel druk opbouwen. Wij gebruiken daarom een slang die een wat ovalere vorm heeft en dus niet helemaal rond is. Daardoor bouwen we meer druk op. De speciale vorm en fabricagemethode is door ons gepatenteerd.”