Wat kun je doen met een lege kerk?

Andere kerkgenootschappen tonen opvallend vaak belangstelling, maar ze beschikken zelden over genoeg geld om zo'n groot gebouw over te nemen, vertelde Alice Gut, adviseur monumenten bij de gemeente Utrecht, vanmiddag op een symposium in Deventer. Dan neemt de markt het over, en dat is voor een gemeente vaak te laat om nog invloed uit te oefenen.

Veel gemeenten hebben nog geen idee hoe ze moeten omgaan met vrijgekomen religieus erfgoed, zegt Hans Magdelijns, als senior adviseur erfgoed bij de rijksoverheid mede-organisator van het symposium 'Hoe houdt de gemeente de kerk in het midden'. "Een gemeentelijke visie is niet verplicht, maar het is wel slim, want elke gemeente heeft hiermee te maken."

Een gulden
Deventer stelde drie jaar geleden zo'n beleidsvisie op: de stad is sinds 1967 eigenaar - voor het symbolische bedrag van een gulden - van de middeleeuwse Bergkerk, die sindsdien wordt gebruikt voor exposities, concerten en bijeenkomsten. Ook bezit Deventer de toren van de protestantse Lebuinuskerk (PKN).

Utrecht, dat bezig is een visie op te stellen, kan daarbij gebruikmaken van de ervaringen die Deventer heeft opgedaan, aldus Gut. Ook Nijmegen, dat zich actief bemoeide met hergebruik van enkele voormalige kloosters, is een voorbeeld. "Je kunt als gemeente een gebouw aankopen of de regie bij herbestemming op je te nemen", legt Magdelijns uit. "Of in de rol van makelaar proberen partijen te verbinden. Dat doet Maastricht bijvoorbeeld."

Zo is in de Limburgse hoofdstad het voormalige Kruisherenklooster met bijbehorende kerk omgebouwd tot een luxe designhotel onder dezelfde naam, terwijl de voormalige Dominicanenkerk al jaren door het leven gaat als de mooiste boekhandel van Nederland. Wat dat laatste betreft is er sinds dit jaar concurrentie van boekhandel Waanders in de Broerekerk in Zwolle.

Koken in de kerk
Het symposium moet bestuurders en ambtenaren wegwijs maken in de actualiteit van lege kerken, net als andere activiteiten van de Agenda Toekomst Religieus Erfgoed. "Zo hebben we in de culinaire regio Sluis het project 'koken in de kerk' gedaan", zegt Magdelijns. "Niet bestendig, maar het zet mensen wel aan het denken."

De zoektocht naar een passende bestemming hoeft niet moeilijk te zijn. "Het is maatwerk. Niet elke kerk of klooster is even waardevol. Wij richten ons vanuit de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed op monumenten of beeldbepalende gebouwen", legt Magdelijns uit.

"Gemeenten moeten een vergunning afgeven en daarbij ondermeer toetsen op kwaliteit, maar dat hoeft geen nadeel te zijn. Ook hoe duur het is, verschilt per geval. Leegstand en uiteindelijk sloop kost de gemeenschap ook geld, dan is herbestemming vaak goedkoper, zeker als je kijkt naar de spin-off. Als een gebouw waar wordt gebruikt, veert de horeca en economische activiteit eromheen weer op."

undefined