Wat heeft één jaar #MeToo eigenlijk opgeleverd?
Een jaar geleden werd #MeToo ongekend populair. Het bleek geen hype, maar een beweging die de verhouding tussen vrouwen en mannen blijvend op scherp zet.
'Me too', ik ook. Het was een simpele oproep op Twitter, een jaar geleden. Als alle vrouwen die ooit zijn lastig gevallen of seksueel geïntimideerd 'me too' zouden zeggen, zou de wereld misschien een idee krijgen van de omvang van het probleem.
Dat idee, in 2009 gemunt door activist Tarana Burke, maar groot gemaakt door actrice Alyssa Milano, sloeg aan. Met #MeToo in de hand zijn wereldwijd machtige en minder machtige mannen en vrouwen aangesproken en ontslagen vanwege seksueel grensoverschrijdend gedrag, in wat voor vorm dan ook. Ook Nederlandse regisseurs, dirigenten of tv-persoonlijkheden werden beschuldigd, een enkeling verloor zijn baan.
#Ihave
Niet alleen vrouwen, ook mannen bleken slachtoffer van verkrachting of intimidatie en op #MeToo volgde #Ihave: ontboezemingen van mannen die het boetekleed aantrokken en zeiden dat zij de grenzen van vrouwen hoogstwaarschijnlijk met voeten hadden getreden. Time Magazine riep #MeToo uit tot 'Persoon van het jaar'.
De hashtag is geen hype gebleken, zegt socioloog Jolande Withuis. "Het was een sociale beweging die een blijvende verschuiving tot stand heeft gebracht in de machtsverhouding tussen mannen en vrouwen." Het is volgens haar tot machtige mannen doorgedrongen dat de tijd dat ze zich alles konden veroorloven voorbij is. "Mannen weten: dit kan zomaar openbaar worden gemaakt en dan wordt niet langer het slachtoffer als aanstelster weggezet. Dan wordt de dader bestraft, of dat nu juridisch is of via openbare afkeuring."
De nieuwste #MeToo-beschuldiging is die aan het adres van stervoetballer Cristiano Ronaldo, die in 2009 een vrouw verkracht zou hebben. De vrouw in kwestie durfde met diens naam naar de politie te stappen dankzij #MeToo, zei ze een maand geleden tegen het Duitse weekblad Der Spiegel.
Taboe
Precies dát is de kracht van de beweging, zegt publicist en journalist Hasna El Maroudi, die onder meer schrijft over feminisme. "Het taboe op seksueel geweld is voor een deel weg. We kunnen het er over hebben, dat is winst voor mij."
Maar #MeToo gaat niet alleen over verkrachting, aanranding en ander gedrag dat duidelijk strafbaar is. Het gesprek ging het afgelopen jaar ook over collega's die altijd te dichtbij staan, seksistische grappen, een hand op de billen, een blik op de borsten. Niet strafbaar maar, lieten vooral vrouwen merken, wel ontregelend en onprettig.
"Dankzij #MeToo is er ook meer aandacht voor de positie van vrouwen in het publieke domein", zegt El Maroudi. "Veel mannen waren zich er tot een jaar geleden niet bewust van dat vrouwen 's avonds niet meer hardlopen op straat of dat ze altijd sleutels in hun zak hebben als ze in het donker naar huis fietsen. Het bewustzijn van mannen dat ze misschien een grens over kunnen gaan bij vrouwen, ook al bedoelen ze dat niet altijd zo, is vergroot."
De werkvloer
Dat geldt ook op de werkvloer, de plek waar machtsverhoudingen vaak een rol spelen in seksueel grensoverschrijdend gedrag. "#MeToo heeft echt iets op gang gebracht", zegt bestuurslid Inge te Brake van de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen. "Organisaties zijn veel meer gaan nadenken en praten over waar grenzen liggen op de werkvloer." Het aantal vertrouwenspersonen neemt volgens haar toe en organisaties die er al een hadden, hebben die opnieuw onder de aandacht gebracht.
De beweging heeft ook schaduwkanten, voegt Te Brake daar aan toe. "Het is een soort openlijke rechtbank geworden. Ik ga ervan uit dat alle beschuldigingen waar zijn. Maar dan nog: veronderstelde daders zijn zonder deugdelijk onderzoek veroordeeld en hebben hun baan verloren."
Die kritiek klonk vaker het afgelopen jaar, van mannen en van vrouwen. Vorige week trok cabaretier Youp van 't Hek in zijn column de verklaring van de Amerikaanse hoogleraar Christine Ford in twijfel, die kandidaat-rechter Brett Kavanaugh beschuldigt van aanranding 35 jaar geleden. Kritiek noemde hij 'bakfietsmoedergekrakeel'.
"Ik hoorde Obama laatst zeggen: alle vooruitgang verloopt via een proces van twee stappen vooruit en één stap achteruit", zegt El Maroudi. "Iedere keer wanneer de discussie wordt aangezwengeld, gaan we twee stappen vooruit. De kritiek die daarop komt, is de stap achteruit. Verandering vindt plaats. Maar daar gaat nog wel een paar jaar overheen."
Het afgelopen jaar hebben we alle artikelen verzameld over dit onderwerp. Op trouw.nl/metoo leest u alles terug.
Lees ook:
'Ben je oké?' moet ongewenst seksueel gedrag in clubs voorkomen
De Rutgers-campagne 'Ben je oké?' moet ongewenst seksueel gedrag op muziekfestivals, in clubs en poppodia voorkomen. 'De meeste incidenten bereiken ons niet'.
