Waarom slaat het klimaatprotest in België wel aan?
Belgische scholieren staken vandaag voor de vierde donderdag op rij voor een strenger klimaatbeleid. Ook de wetenschap roert zich. Het engagement van de Belgische jeugd lijkt groter dan dat van Nederlandse jongeren. Waarom? ‘Dit is een soort Ruhrgebied.’
In een open brief in de Vlaamse krant De Morgen kregen de Belgische scholieren een steun in de rug van 3.400 academici, onder wie de rectoren van de vijf Vlaamse universiteiten. Hun betoog: de huidige beleidsmaatregelen schieten sterk tekort. Vandaag verzamelden opnieuw 12.500 jongeren in Brussel en 15.000 in het Waalse Luik. Terwijl vorige week al 35.000 Belgische scholieren spijbelden om naar de klimaatmars in Brussel te gaan, zaten Nederlandse leerlingen keurig in de schoolbanken. Pas volgende week plannen zij een eerste klimaatdemonstratie. Heerst er onder Belgische jongeren meer maatschappelijke betrokkenheid?
“Dat vind ik gevaarlijk om te zeggen. Nederlandse jongeren zijn vaak mondiger”, zegt cultuursocioloog Ignace Glorieux van de Vrije Universiteit Brussel. “Je hoort hier ook vaak dat jongeren alleen maar met zichzelf en sociale media bezig zijn.”
Glorieux betwijfelt dat. Wat hij in ieder geval weet, is dat het engagement van de klimaatstakers waarachtig is. “Zij liggen echt wakker van klimaatverandering, worden vegetariër. Zij leven met het idee: als er niets gebeurt, dan worden wij nooit oud. Maar of dat in Nederland echt anders is?”
Waar die plotse, massale klimaatwoede in met name Vlaanderen dan vandaan komt? Glorieux wijt die aan de Belgische houding op de klimaattop in december in Polen. Een paar dagen daarvoor betoogden 65.000 Belgen voor een strenger klimaatbeleid. “Dat is ook voor Belgische begrippen een heel grote.”
Toch weigerden de vier (!) Belgische klimaatministers in Polen een ambitieuzer klimaatakkoord te ondertekenen. “Dat was de trigger, niet alleen voor jongeren, ook voor volwassenen. Toen zijn de ministers te ver gegaan. Sindsdien vragen veel mensen zich echt af waar we in België eigenlijk mee bezig zijn.”
Ook politicoloog Carl Devos van de Universiteit Gent ziet het protest als een opeenstapeling van frustratie. “De onvrede sluimert al langer. Als Vlaming ondervind je elke dag aan den lijve dat het slecht gesteld is met het leefmilieu en de natuur. Vlaanderen is een soort Ruhrgebied: er zijn veel files, weinig bossen en we kampen met luchtvervuiling. Wat dat betreft is het geen verrassing dat dit protest in Vlaanderen op gang kwam.”
Bestuurlijke versnippering
Bovenop dat alledaagse ongemak komt de teleurstelling over het falen van de overheid, zegt Devos. De bestuurlijke versnippering in België is een bekend probleem. In december viel ook nog eens de regering, waardoor de politieke impasse tot de verkiezingen van mei een feit is. Dat heeft een momentum gecreëerd, denkt hij. “Burgers hebben het gevoel: we moeten een vuist maken en in actie komen, anders gebeurt er niets.”
Het is nu of nooit voor ons, beaamt Nele Van Hoyweghen (19) van de Vlaamse Jeugdraad (VJR). Jongeren maken zich al langer druk over de opwarming van de aarde: 97 procent van de Vlaamse jeugd bezorgd is over het klimaat, weet ze. “Het is beangstigend dat de mensen die het nu voor het zeggen hebben niet ingrijpen. Dat een van onze milieuministers met een privé-jet naar de klimaattop vloog om niet in te stemmen met een akkoord, bevestigde dat.” Door de oproep van de Vlaamse scholiere Anuna De Wever om te staken voor het klimaat voelen jongeren zich aangemoedigd.
Politicoloog Devos ziet nog een andere reden voor het succes van de klimaatstakers. “Onder mijn eerstejaars studenten merk ik een sterke fascinatie voor goed en kwaad, voor grote morele dilemma’s. Klimaat en migratie interesseren hen meer dan pensioenen. Bovendien verenigt de boodschap van Youth for Climate. ‘Doe iets’ is een statement waarmee je kunt mobiliseren. Het is een uiting van positief burgerschap in tijden van politiek cynisme.”
Dat herkent Van Hoyweghen. “Het is cool geworden om bezig te zijn met het klimaat. Het is een beweging waarvan je deel wilt uitmaken.” De geldt ook voor volwassenen, ziet Devos. “De protesten tonen solidariteit in een anoniemer wordende samenleving. De betogers voelen een soort lotsverbondenheid. Het raakt mensen diep. Iedereen praat erover: mijn collega’s vroegen afgelopen maandag ook of ik zondag bij de grote klimaatbetoging was, waar 70.000 mensen op af kwamen.”
Zulke betogingen zijn ook een ritueel, beaamt cultuursocioloog Glorieux. “Mensen moeten hun verontwaardiging kwijt.” Al moet ook het talent van Anuna De Wever niet worden uitgevlakt. “Zij is in korte tijd uitgegroeid tot een icoon. Ze is geëngageerd, vastberaden en weet kritiek te pareren. Misschien hadden Nederlandse scholieren ook allang op straat gestaan als bij jullie een Anuna was opgestaan. Het kan soms van een paar mensen afhangen.”
In haar uppie voor het parlement
In Duitsland, Zwitserland, België, Australië en Frankrijk demonstreerden de afgelopen tijd veel jongeren voor het klimaat. Ze lieten zich inspireren door één meisje in Zweden. Nu zijn er behalve deze Greta Thunberg meer jonge vrouwen met een missie.
Greta Thunberg (16), Zweden
Het begon allemaal met de schoolstaking van Greta Thunberg in Stockholm, afgelopen september. In haar dooie uppie zat Greta, toen nog vijftien jaar, met een kartonnen bord voor het parlementsgebouw. ‘Schoolstaking voor het klimaat’ stond er op haar bord.
Er waren net verkiezingen. Greta wilde dat de politici in de volgende regering meer maatregelen namen om de opwarming van de aarde tegen te gaan. In ieder geval trok ze wel hun aandacht. Na de verkiezingen zat ze er nog, maar dan alleen op vrijdagen.
Greta nam haar taak serieus. Journalisten die haar interviewden, rapporteerden ernstige betogen over de noodzaak nu maatregelen te nemen. Sommigen viel het op dat ze weinig glimlachte. “Ik ben misschien zo vasthoudend vanwege mijn autisme”, zei ze. Haar ouders hadden dat verband ook gelegd. Voor ze de politiek onder handen nam, was ze thuis ook nogal onverzettelijk geweest. Ze wilde dat haar familie nooit meer het vliegtuig nam. Het lukte.
Dus als Greta nu internationale politici moet toespreken, zoals onlangs in Davos, dan stapt ze met haar vader in een elektrische auto. Dat politici een privé-vliegtuig nemen, daar kan ze met haar hoofd niet bij.
Anuna De Wever (17), België
Het kwam door de Zweedse Greta Thunberg dat de Belgische Anuna De Wever op het idee kwam van een schoolstaking. Ze kwam na de zomervakantie terug uit New York, waar ze was met haar moeder. Daar hoorde ze van klimaatwetenschappers hoe vrouwen meer kans hebben de dupe te worden van klimaatverandering dan mannen. Dat was voor haar een eyeopener, zo zei ze afgelopen weekeinde in de Vlaamse krant De Morgen.
Ze zag toen hoe Greta in Zweden voor het parlement zat. Ze wilde ook iets doen. Met haar beste vriendin organiseerde ze een kleine betoging.
Die groeide dankzij oproepen in de sociale media al snel uit naar iets groters, en die weer naar iets groters. Vandaag zullen naar verwachting in verschillende steden in België weer tienduizenden jongeren de straat op gaan om te eisen dat er meer wordt gedaan aan het klimaat.
Anuna is de helft van een tweeling. Haar zus demonstreert ook mee. Het interview dat zeventienjarige Anuna aan De Morgen gaf, ging eigenlijk niet over het klimaat. Het ging over iets veel persoonlijkers: haar geslacht. Want al werd ze geboren als meisje, ze voelt zich meestal een jongen.
Milou Albrecht (14), Australië
Ook de veertienjarige Milou liet zich door de Zweedse Greta inspireren. “Ik woon op het platteland in Victoria”, schreef de Australische in een ingezonden stuk in The Guardian. “Mijn hele leven heb ik gezien welke invloed droogte, bosbranden en extreme weer hebben op onze samenleving. Eén keer moesten we vanwege brandgevaar worden geëvacueerd. Het was eng. Het zal vaker gaan gebeuren.”
Milou vertelde de lezers van de krant dat ze zich gefrustreerd voelt als ze nadenkt over het klimaat, omdat de politici van haar land zo veel zouden kunnen doen wat ze niet doen. Hoe ze het moeilijk vindt om te dromen over haar toekomst als ze niet weet hoe die toekomst eruit zal zien. In het stuk staat dat ze van haar moeder, die psycholoog is, hoorde dat onzekerheid veel schade kan aanrichten.
Dat schreef ze allemaal na die ene dag in november dat duizenden kinderen in heel Australië de straat op gingen. Want na Milou volgden er meer, in het hele land. Het klimaat in Australië staat bijzonder onder druk. Vergaderen doen ze niet, het gaat allemaal via Facebook. Iemand maakt een evenement aan en anderen klikken op ‘ik ben erbij’.
Lees ook: 35.000 klimaatspijbelaars zetten Belgische politiek onder druk
Vandaag trokken 35.000 leerlingen onder schooltijd naar Brussel om te protesteren voor een strenger klimaatbeleid. Ondertussen worstelen scholen hoe ze met de ‘bosbrossers’ om moeten gaan.
Gaan leerlingen hier ook massaal spijbelen voor het klimaat? Als het aan deze scholieren ligt wel
In navolging van Belgische scholieren gaan ook tieners uit Nederland op schooldagen actie voeren tegen klimaatverandering
