Waarom niet alle gebouwen aardbevingsbestendig zijn

In een straat stort één gebouw als een kaartenhuis in elkaar, de rest van de gebouwen blijft staan. Dit zijn de gangbare beelden van de ramp die zich voltrekt in een aardbevingsgebied, zoals maandag in het grensgebied van Turkije en Syrië. Is er in Turkije dan niet aardbevingsbestendig gebouwd? “Deze schok was zo groot dat het zeer de vraag is in hoeverre je gebouwen kunt neerzetten die daartegen bestand zijn. Maar je ziet toch dat het ene gebouw zwakker is dan het andere”, zegt Rafaël Steenbergen van onderzoeksinstituut TNO.

“Op een gebouw van gestapelde stenen of beton komt een enorme kracht te staan”, zegt Job Schroën, bouwkundige aan de TU Delft. “Regelmatig zijn deze gebouwen ook van bros gesteente. Wat je vaak ziet bij een aardbeving is dat er een verdieping van een gebouw wegzakt en vervolgens zakt het hele gebouw van zes of zeven etages in elkaar.”

Ihsan Bal werkt sinds een aantal jaren aan de Hanzehogeschool in Groningen en was bouw-hoogleraar in Turkije. Hij vertelt dat na de rampzalig grote aardbeving van 1999 de Turkse wet in 2007 is aangepast, waardoor ziekenhuizen in risicogebieden aardbevingsproof moeten zijn. De techniek daarvoor heet ‘base isolation’. De fundering van een gebouw kan schokken opvangen. Het pand schudt een beetje heen en weer zonder te scheuren.

De tekst gaat verder na de tweet

Recht overeind

In het zuiden van het land zijn zeven ziekenhuizen gebouwd volgens dit systeem en die staan nog recht overeind, zegt Bal. Een ander ziekenhuis waarbij deze techniek niet is toegepast is ingestort. Ook voor een aantal datacentra van telecommunicatiebedrijven en banken is de techniek van base isolation gebruikt.

Voor woonhuizen gelden sinds een jaar of vijftien ook betere regels, vertelt Bal. Die moeten aardbevingsbestendig zijn, stevig genoeg om niet in te storten. Ze mogen wel schade oplopen, als het raamwerk maar blijft staan zodat de bewoners veilig naar buiten kunnen. “Die manier van bouwen is niet veel duurder dan het systeem dat vroeger werd toegepast”, zegt Bal. “Je moet voldoende beton en staal gebruiken. Ik ga er vanuit dat de meeste gebouwen die instortten zijn gebouwd vóór de invoering van de nieuwe bouwnormen. Maar we zagen ook nieuwe gebouwen in elkaar zakken. Ik denk dat men zich niet meer erg bewust is van de risico’s en dat de regels niet overal goed zijn toegepast.”

Schroën vergelijkt een aardbeving met een tram of trein die plotseling de bocht om gaat. “Je wordt gewoon een meter opzij getrokken”, zegt hij. Gebouwen met meer massa worden daarbij harder geraakt dan kleinere panden. “De lagere gebouwen blijven vaker staan dan de hogere en grotere gebouwen hebben het zwaarder te verduren dan kleinere. Het zou beter zijn om te bouwen met lichte materialen zoals hout in plaats van beton”, zegt Schroën die is gespecialiseerd in bouwen onder extreme omstandigheden zoals in een aardbevingsgebied. “Hout kan een beetje meebewegen en vangt zo makkelijker grote krachten op.”

Schokken kan opvangen

“Er is veel kennis over aardbevingsbestendig bouwen in Turkije”, meent Steenbergen. “Maar het is duur.” Hij wijst erop dat het bouwen van een fundering die de schokken kan opvangen in Japan vaker wordt toegepast. In dat land is meer geld.”

De Turkse deskundige Bal verwacht dat voor de wederopbouw in oost-Turkije een meerjarenplan nodig is. “Dat gaat veel energie en geld kosten”, zegt hij. “Het belangrijkste is dat het bewustzijn voor de risico’s van aardbevingen terugkeert. Anders komt dit probleem keer op keer terug. Er zijn regelmatig aardbevingen, drie jaar geleden nog. Die zijn kleiner en krijgen geen aandacht in Nederland, maar ze leveren wel degelijk schade en slachtoffers op. Daarom is er dit keer een degelijk plan nodig.”

Lees ook:

Geologen wisten dat de opgebouwde spanning in Turkije een keer vrij moest komen

Geologisch zit Turkije in de tang van Eurazië en de Arabische aardplaat. Een jarenlang opgebouwde spanning kwam maandag vrij.