Waarom is Idols zo mooi?

Het bericht was intrigerend in zijn beknoptheid: ’Peking in actie tegen Chinese Idols’. Het telde hooguit 150 woorden. Net als bij ons werd hevig getwijfeld aan het zedelijk gehalte van de talentenjacht.

Anders dan bij ons was de aanleiding daarvoor niet een juryvoorzitter die à lá Gordon verzocht om een nekschot voor een kandidaat met beperkte zangcapaciteiten. In China betrof de klacht de kleding van de deelnemers. Te uitdagend, was het oordeel van de mediaraad.

Eerder had deze toezichthouder al een minimumleeftijd vastgesteld. Nu mocht het programma niet meer op prime time worden uitgezonden. Misschien is deze beperking overdreven naar Nederlandse maatstaven, en getuigt die van preutsheid. Ter verdediging van de Chinezen: ook bij ons zijn bepaalde videoclips pas na tienen toegestaan.

Als de bemoeienis zich zou beperken tot een aangepast uitzendschema voor Idols, had ik wellicht geloofd dat het de Chinese mediaraad werkelijk te doen was om de bescherming van de goede zeden. Dat het de kijkers van het televisieprogramma sinds kort ook verboden is via sms, telefoon of internet te stemmen op hun favoriete kandidaat doet vermoeden dat er andere motieven in het spel zijn.

Dissidenten zien in deze maatregel het zoveelste bewijs dat het regime antidemocratisch is. Blijkbaar is het bang voor een sneeuwbaleffect. Als de bevolking nu stemt op haar idolen, gaat de redenering, wil ze in de toekomst ook bepalen welke politici het land besturen.

Idols als voorafschaduwing van de democratische staatsvorm? De steunbetuiging per sms als aankondiging van het rode potlood? Het verband ertussen lijkt behoorlijk krampachtig. Toch is deze interpretatie zo gek nog niet. Zij wint aan betekenis als we afstand nemen van de enge idee dat democratie gelijk staat aan de vierjaarlijkse gang naar de stembus.

Hoe vaak hoor je niet zeggen dat Adolf Hitler democratisch is gekozen? Deze uitspraak moet de achilleshiel van het bestel tonen: het volk kan elke gek tot leider maken. Meestal wordt zij stilzwijgend voor waar aangenomen – terwijl er het nodige op valt af te dingen. Natuurlijk heeft het Duitse volk massaal gekozen voor de auteur van Mein Kampf. Behalve verkiezingen behelst democratie ook wetten die minderheden beschermen. En die bleken in toenemende mate een farce. In de Weimarrepubliek was intimidatie van politieke tegenstanders aan de orde van de dag en velen vonden zulk gebruik van geweld legitiem.

De toenmalige kanselier Hermann Müller waarschuwde voor een democratie zonder democraten. Zij moet zich ook in de psyche van een bevolking nestelen. Ware democraten worden niet geboren maar komen tot wasdom. Door scholing en jarenlange oefening met deze staatsvorm op alle niveaus van de samenleving ontstaat een democratische attitude.

Niemand die dit inzicht zo overtuigend heeft geanalyseerd als Alexis de Tocqueville toen hij in de Verenigde Staten was. Zou Peking bang zijn dat Idols een kiem van democratie plant in de geesten van het televisiepubliek? Het zou zomaar kunnen. Democratie werkt inderdaad aanstekelijk.

Constateren dat Idols eigenlijk een prelude is op het echte werk – vrije verkiezingen – zou een al te boude bewering zijn. Aan de andere kant: helemaal wezensvreemd aan elkaar zijn de twee evenementen ook weer niet. Beide zijn geworteld in de daad van het stemmen.

’s Werelds beroemdste talentenjacht is bepaald geen ode aan de schoonheid. Het gros van de audities leidt tot reacties die uiteenlopen van leedvermaak tot plaatsvervangende schaamte. Dat is hier het geval en dat zal in het verre Oosten niet anders zijn.

Maar wellicht brengt Idols daar ook een ander product voort. Als het inderdaad fungeert als lokroep van de democratie, zoals de Chinese autoriteiten vrezen, is het plots een veel fraaier programma.