Waar bleef toch het sherrydieet?

Zeg ‘Spanje’, en dikke kans dat u denkt aan de zwarte stieren in het landschap die reclame maken voor Osborne sherry. Zeg ‘sherry’, en dikke kans dat u denkt aan het sherrydieet en dronken lorren. Dat dieet vond ingang in de vijftiger jaren, en berustte niet op één aantrekkelijk idee, maar op wel twee: het verschafte een excuus om te drinken, en je viel er nog mee af ook. ‘Lieden die deze kuur hebben gedaan verzekeren mij dat ze in drie dagen zo’n vijf pond afvallen’, schreef Parool-journaliste Jeanne Roos op haar fameuze vrouwenpagina ‘Tip van Roos’. Met dit artikel was Het Parool op 3 januari 1959 de eerste krant die de vermageringskuur beschreef. Ernaast stond een dagschema [zie onderaan dit artikel] voor wie het wilde proberen. Aantrekkelijke ideeën kunnen ook wel twee keer mee: tien jaar later, 2 januari 1969, drukte de krant hetzelfde verhaal nog eens af.

Veel Nederlanders vielen voor het dieet. Onder de kop ‘Drink sherry en vermager’ schreef de Volkskrant van 7 april 1959 dat de obers van de stationsrestauratie in Amsterdam al rond het vertrek van de eerste forenzentreinen eieren met sherry aan ‘de vrouwen’ serveerden. ‘En de koks van de hoofdstedelijke eethuizen kríjgen wat van het roosteren der biefstukken.’

‘Sinds 1955, toen de sherrykuur opgang ging maken’, aldus het artikel, ‘steeg de import van 654.000 liter in 1953 naar 1,5 miljoen liter in 1958.’

‘De sherrykuur stamt uit Amerika’, schreef Roos, en anderen schreven het na. Soms - zoals op de aan sherry gewijde site sherry.wine.nl - heet de Amerikaan Robert Cameron de geestelijk vader ervan, maar dat kan niet kloppen: diens ‘The Drinking Man’s Diet: How to Lose Weight with a Minimum of Will Power’, verscheen in 1964 - jaren na de eerste artikelen over de kuur. Bovendien: Cameron wijdde in zijn boekje geen woord aan sherry. Het betoog van deze bon vivant en luchtfotograaf komt hierop neer: blijf af van de koolhydraten in meel- en zoete waren, eet naar hartelust eiwitrijke steaks, eieren met spek en Roquefort, en spoel alles gerust weg met drank. Alcohol verwijdt de bloedvaten in je huid, waardoor je lichaam harder moet werken en calorieën verbrandt, legt Cameron uit, en het vele eiwit in het dieet zorgt ervoor dat je de alcohol gewoon weer uitademt.

Koningin Juliana

Zijn dieet lijkt bar weinig op dat van Jeanne Roos, maar heeft er wel de kul mee gemeen: dat je goed met alcohol kunt afvallen. Nog een parallel, ook met latere dieetrages zoals dat van dr Atkins: eiwitten en vetten zijn oké, maar zoetigheid en zetmeel slecht. Dat alles onderbouwd met getuigenissen van mensen die er baat bij hadden. Camerons boekje stond er vol mee en beleefde in 2004 een heruitgave. Het is nog steeds als e-book verkrijgbaar.

Wie de kuur precies bedacht heeft blijft dus ongewis, zeker is wel wie de belangrijkste ambassadrice ervan was: koningin Juliana. Al in het volkskrantartikel uit 1959 stond dat de majesteit het dieet ‘twee jaar geleden’ had gevolgd. In mei ’68 - toen de Fransen toch wel wat anders aan hun hoofd hadden - meldde het Franse modeblad dat Juliana ‘vijftien kilo’ was afgevallen dankzij de sherrykuur.

‘Koningin slanker door sherrykuur’, kopte Henk van der Meyden op zijn roddelpagina in De Telegraaf van 16 december 1971. Hij had het oudbakken nieuwtje van een bron in Paleis Soestdijk. ‘In totaal, zo hoorde ik, heeft de koningin bijna 17 kilo verloren’, schreef hij over het dieet, dat ‘ook prinses Beatrix slank maakte’. Hij kreeg daar veel reacties op: ’Tientallen vrouwen hebben mij wekenlang achtervolgd’, schreef hij drie weken later. ‘Veel dames met opvallend vrolijke stemmetjes belden me op om te zeggen welke vorderingen ze maakten.’

Juliana’s (vermeende) voorkeur werd algemene kennis. In een persiflage figureerde Juliana, de spruitjes afhalend, in 1972 in de Barend Servetshow. “Zal ik de sherry laten aanrukken?” vraagt zij. “Zullen we er nog eentje nemen?”

Op een bijeenkomst met buitenlandse diplomaten in Den Haag, in januari 1974, deed perschef van de Rijksvoorlichtingsdienst Willem van den Berge een klemmend beroep op zijn gasten, om Juliana niet steeds maar weer sherry aan te bieden. ‘Want in Suriname kreeg de koningin dat midden in het oerwoud door iedere inboorling aangeboden. Men had daar gehoord dat het haar lievelingsdrank was’, zo citeerde society-verslaggever van De Telegraaf- Stan Huygens de perschef.

'Vraag 't wel even aan uw arts'

Niet alleen vrouwen deden de sherrykuur. In 1971, nadat Feyenoord uit had gewonnen tegen Ajax (1-3), legde Feyenoordverdediger Theo Laseroms in Het Parool uit dat een schouderblessure hem lang had geveld, en dat hij maar net op tijd weer fit was. ‘Ik heb de laatste dagen angstvallig een dieet van sherry en kaas gevolgd, anders zou ik zo vijf kilo zwaarder zijn geworden’, verklaarde de sterspeler, alias ‘Theo de tank’ (dat sloeg niet op zijn drankinname).

De relatie kaas-sherrydieet greep het Productschap voor Zuivel in 1969 dankbaar aan. ‘Zelfs bij de beroemde sherrykuur moet je tussendoor ‘kaas uit het vuistje’ eten’, stond in advertenties in tal van kranten. In die reclame stond ook het regime voor het ‘3-daags superdieet waar je vier kilo van kunt afvallen’. ‘We staan er niet op dat de naam van het dieet veranderd wordt in ‘kaas uit het vuistje dieet’. Maar het is toch leuk dat je met die smakelijke gewoonte nog kunt vermageren ook’, aldus de advertentie, die eindigde met de waarschuwing: ‘Vraag ’t wel even uw arts’.

Dergelijke vermaningen - raadpleeg uw arts, doe het maar drie dagen, en slechts eens in de zoveel weken - waren vast onderdeel van de sensationele publiciteit rond de hype. ‘Dit houdt u drie dagen vol’, gebood Jeanne Roos al in 1959. ‘Daarna houdt u ermee op en doet het zeker in vier weken niet weer (daartoe zult u ook niet de minste neiging hebben…!).’

Maar die neiging vertoonde meer dan een enkeling wel, ondanks waarschuwingen dat de afgepaste hoeveelheid van kaas, eieren en biefstuk goed was voor slechts 1000 kilocalorieën, oftewel de helft van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.

Het andere gevaar van het dieet - alcohol, waarvan sherry rond 20 procent bevat - was nauwelijks een thema. ‘De dokters? Die lachen. Het kan geen kwaad, zeggen ze. Laat de dames die ongesuikerde wijn maar lekker opdrinken. Het is in ieder geval gezond!’, schreef de Volkskrant in 1959.

Vrouwen en pimpelen was iets wat lachlust opwekte - zie de komische scène in de Barend Servetshow. Hoe slecht ‘drinken om af te vallen’ kon uitpakken illustreert de tragische dood van Olga de Haas. Deze ballerina van het Nationaal Ballet volgde het crashdieet heel wat vaker en langer dan aanbevolen. Ze kwam in 1978 op 33-jarige leeftijd te overlijden aan de gevolgen van alcoholisme en anorexia.

Slecht imago

Telkens terugkerend thema als het over sherry gaat, is dat winkelketen Albert Heijn de Nederlanders aan de sherry heeft geholpen. “Voor sherry hebben we nauwelijks reclame hoeven maken”, vertelde Albert Heijn aan zijn biograaf Jef de Jager. Was het dan niet de sherryhype, waardoor de grootgrutter sherry is gaan verkopen? “Zou kunnen, maar ik heb nooit van zo’n verband gehoord”, zegt De Jager desgevraagd. “Destijds was iedereen vooral gericht op consumeren in plaats van consuminderen. Ik herinner me dat je er ongelofelijk tipsy van kon worden. Toen alcoholgebruik in het verkeer strafbaar werd gesteld, stapten mensen over op wijn, waarin AH ook een aardig aanbod had.”

In de loop van de jaren zeventig, mede door tragische gebeurtenissen als met ballerina De Haas, liep de populariteit van zowel drankje als dieet terug.

Een andere factor voor de tanende sherry-consumptie was het slechte imago dat de drank eind jaren zeventig kreeg: bocht voor alcoholische vrouwen op leeftijd. De grote vraag had Spaanse sherryproducenten gestimuleerd hun productie in razend tempo op te voeren en hun standaarden te verlagen. Sherry - ooit een luxedrank, gemaakt van wijn, door een jarenlang, subtiel rijpings- en mengprocedé - werd een bulkproduct: verkrijgbaar in tweeliterflessen huismerkspul in de smaken ‘dry’ en ‘medium’.

Met de slechte naam van sherry stierf ook de kuur; nieuwe afslankhypes dienden zich aan. Wel was er een sherry-merk dat ook in de jaren tachtig nog hard aan de weg timmerde in diverse reclamespots: Sandeman. Een van de spots, uit 1984, op muziek van The Talking Heads, toont een jonge vrouw die door een toneelkijker een Zorro-achtige schaduw op haar tuinpad ziet. Dan valt het silhouet van de man met de hoed en de mantel op haar slaapkamerwand. “Het geheim … dat je deelt met Sandeman”, zegt een mannenstem.

Maar in de jaren negentig werden wijngaarden in Jerez massaal opgedoekt, de sherry-plas werd gedempt. De Europese Gemeenschap kende de merknaam exclusief toe aan de drank die rond Jerez werd geproduceerd - exit de sherry die tot in Cyprus geproduceerd werd.

Nederlanders blijven gestaag minder sherry drinken, van 35 miljoen flessen in 1993 tot 22 miljoen flessen in 2016. Maar lekkerder zijn die flessen inmiddels wél weer.

Sherry

Het Engelse woord sherry is de verbastering voor Jerez, voluit Jerez de la Frontera, de Andalusische stad die het hart van de sherry-streek is. De Britten zijn al sinds de achttiende eeuw de voornaamste afnemers. De handel is grotendeels in handen van in Jerez gevestigde Britse huizen als Sandeman en Osborne.

Het sherrydieet (versie Henk van der Meyden)

Dag 1
Ontbijt: 1 ei, zwarte koffie
11 uur: 1 glas sherry, 100 gram jonge kaas
13.00 uur: 1 glas sherry, 100 gram biefstuk, gekookte groente
16.00 uur: 1 glas sherry, 100 gram jonge kaas
18.00 uur: 1 glas sherry, 100 gram biefstuk, gekookte groente

Dag 2
Zelfde als dag 1

Dag 3
Zelfde als dag 1, maar halveer de porties kaas en biefstuk

Lees ook:

Afvallen op het dieet van Maduro

In Venezuela sterven wekelijks zeven tot tien kinderen aan de gevolgen van ondervoeding. Oorzaak is de ‘perverse voedselpolitiek’ van de regering. Die houdt de problemen onder de pet.

Lees ook:

Afvallen door meer vet te eten? In Leende lijkt het te kunnen.

Binnenkort maar eens op bedevaart naar het Brabantse Leende. Want daar gebeuren mirakelse dingen. Via het project ‘GezondDorp’ vallen mensen er namelijk af door juist veel meer vet te eten.