Vroeger was alles beter, vinden Henk en Ingrid

Er is natuurlijk geen één-op-één relatie tussen het abonnement op een krant, de woonplaats en de maatschappelijke tevredenheid. Maar het verband is wel zo sterk dat het Sociaal en Cultureel Planbureau het noemt als een van de opvallende uitkomsten van het rapport 'Stemming onbestemd', een studie naar ontwikkelingen in de publieke opinie over samenleving en politiek, tussen 2008 en 2010.

De SCP-onderzoekers Paul Dekker en Josje den Ridder hebben ook een verband gelegd tussen tevredenheid en politieke voorkeur. Het maatschappelijke onbehagen en de onvrede is het grootst onder PVV- stemmers, al hebben zij wel wat meer vertrouwen gekregen in de politiek sinds hun partij een officieuze regeerpartner is.

In het algemeen is het onbehagen over politiek en samenleving tussen 2008 en 2010 juist ietsje verminderd, vergeleken met 2002 tot 2004. Maar nog altijd is de stemming negatiever dan in de jaren negentig van de vorige eeuw, schrijven de onderzoekers.

Over de toekomst is de gemiddelde Nederlander ook al niet erg optimistisch; onderzoeksbureau Motivaction meldde aan het begin van dit jaar dat het gros van de mensen pessimistisch het nieuwe jaar instapte. Dekker en Den Ridder zien de twee afgelopen jaren, waarin zich een lichte stijging van de tevredenheid voordeed, dan ook vooral als een voortzetting van de trend. De stemming kan heel snel weer somberder worden, waarschuwen ze.

Het onbehagen richt zich niet alleen op de politiek. Zorgen over de manier waarop we met elkaar omgaan voeren nog steeds alle lijstjes van maatschappelijke problemen aan. Het opmerkelijke is volgens het SCP wel, dat mensen voor bijna alle problemen een oplossing willen van de overheid, maar níet voor het onfatsoen en de verharding die ze ervaren in het publieke domein. De vorige premier, CDA'er Balkenende, heeft de normen en waarden op de politieke agenda gezet. Vanuit de wetenschap en de politiek is Balkenende bekritiseerd dat hij zijn project te weinig handen en voeten gaf, maar in de samenleving is wel doorgedrongen dat er op dat gebied wat mis is.

De onvrede uit zich ook bij kwesties als onveiligheid, de multiculturele samenleving en de Europese integratie. Mensen die zichzelf zien als de gewone, hardwerkende Nederlander hebben het gevoel de rekening te moeten betalen voor het 'wanbeleid' op deze terreinen. VVD- leider Rutte richt zich in campagnetijd doorgans expliciet tot deze groep burgers; mogelijk is dat ook een verklaring voor het recente toegenomen vertrouwen van VVD-kiezers in de politiek.
De onderzoekers willen niet generaliseren - niet iedereen is boos.

Maar niettemin domineren volgens hen gevoelens van machteloosheid, men weet niet hoe te voorkomen 'dat we de verkeerde ricting opgaan.' Ook zien ze een grote hang naar het verleden, vroeger was alles beter. Zelfs over het recente verleden ligt een gouden gloed. Met het oog daarop schrijft SCP-directeur Paul Schnabel drie dingen die de gemiddelde Nederlander lief zijn: het gevoel van nationale eenheid, burgerlijke vrijheden en de verzorgingsstaat. Dat zijn moderne verworvenheden, en die we willen behouden. Schnabel kenschetst Nederlanders daarom niet langer als 'traditioneel progressief', maar als 'modern conservatief'.