Vriendschap is een onontgonnen gebied

Nee, haar kortstondige ervaring als actrice ('een paar minimale rollen in een paar slechte films') helpt haar nu niet bij de vele interviews, glimlacht Emma Cline als we aan de tafel in de bibliotheek van haar Amsterdamse hotel schuiven. Europa is ook nog geen routine. In tweeënhalve week zal ze acht landen bezoeken, afgelopen week was Nederland als eerste aan de beurt.

De droom van iedere uitgever kan je deze Amerikaanse schrijfster gerust noemen, pas 27 en een literair natuurtalent: scherpe blik, bloemrijke stijl (soms iets te), de lezer steeds weer verrassend met glasheldere observaties. Het grote internationale succes van haar debuutroman 'The Girls' (verkocht aan dertig landen) riekt naar dat van legendarische Amerikaanse succesdebutanten als Donna Tartt ('De verborgen geschiedenis', overigens ook een roman over een groepsmoord met een sektarische achtergrond) en Dave Eggers ('Een hartverscheurend verhaal van duizelingwekkende genialiteit').

Het succes zal zeker ook liggen aan de historische feiten achter de roman. Cline putte voor 'The Girls' uit de geschiedenis van de vele groepen en communes die sinds de jaren zestig in Californië opdoken, maar het meest uit de beruchtste sekte ooit: de Manson Family. YouTube puilt uit van de filmpjes over en interviews met de al een halve eeuw in de gevangenis verblijvende oergriezel Charles Manson en zijn 'girls', eind jaren zestig verantwoordelijk voor de acht bloederige moorden - bekendste slachtoffer: actrice Sharon Tate - die, naar men graag en veel herhaalt, het einde van het hippietijdperk inluidden.

Ook hier in Nederland werden al de nodige kunstwerken geïnspireerd op de Manson-zaak, denk aan 'Het Schervengericht' van A.F.Th. van der Heijden, of dit theaterseizoen nog aan de voorstelling 'De familie Manson' van Orkater.

Voor Cline was het niet zozeer sekteleider Charles Manson als wel zijn vrouwelijke volgelingen, Mansons 'girls', die haar fascineerden. De schrijfster groeide op in Noord-Californië waar de jaren zestig nog levendig rondspoken in de hoofden van oudere generaties.

Als jonge twintiger las ze alles wat los- en vastzat over de family, en ze werd gegrepen door de vele bizarre details. Zoals dat Manson zijn honden eerst te eten gaf voordat de meisjes mochten eten, en dat hij ze beenderen en veren in de bomen op Spahn Ranch liet hangen zodat ze zo de weg naar het huis terugvonden. Maar ook dat de meisjes na de moorden het bloed van elkaars lijven wasten bij een benzinestation, en dat Leslie Van Houten, de meest wereldse van het stel, dacht dat ze na de moord zou veranderen in een godin.

Anekdotes die je anders naar de op internet rondzwervende 'onschuldige' zwart-wit archieffoto's van de meisjes doen kijken. Toch meende Cline in die foto's ook iets te herkennen van zichzelf toen ze veertien was: diezelfde 'zweem van verlangen' in de ogen.

Om 'die zweem van verlangen' draait het nu in Cline's 'The Girls': een 'opgroei-horrorstory', zoals de schrijfster het zelf noemt. De roman gaat niet over de Manson-moorden, zo zal ze tijdens het interview nog een paar keer benadrukken, maar over Evie: een verzonnen personage, een Californische veertienjarige met een moeder in scheidingscrisis, een vader met een te jonge nieuwe liefde en zelf "aan het wachten op iemand die me zou vertellen wat goed aan me was". Evie belandt min of meer bij toeval in de commune als ze op een zomeravond in het park drie meisjes tegen het lijf loopt wier sjofele maar soevereine uitstraling (als 'prinsessen in ballingschap' schrijft Cline) haar direct fascineert.

Evie voegt zich op de ranch waar goeroeleider Russel samen met zijn door drank, LSD en patserige oneliners 'over het pad naar de waarheid' bevangen volgelingen, op de grote 'kladderadatsj' afstevent, geweld dat je vanaf het begin voorvoelt.

Niet alleen omdat Cline de groeiende chaos en waanzin zo overtuigend schetst, ook omdat ze de geschiedenis van de fatale zomer inbedt in een paar dagen uit het leven van de veertig jaar oudere Evie, die op het huis van een vriend past en daar botst op de zoon van die vriend en zijn vriendinnetje. Dat is een meisje van nu maar toch niet zo verschillend van de tiener van toen: even kwetsbaar, even gemakkelijk geneigd eigen grenzen over te gaan in het verlangen naar erkenning en liefde.

Wat was eerst: het verlangen om iets met de Manson-moorden te doen, of het verlangen om een boek te schrijven over de adolescentie?

"De adolescentie. De sekte was alleen een manier om mijn verbeelding aan de gang te krijgen, maar het boek gaat helemaal niet over Manson. Ik ben ook niet oude sekteleden gaan opzoeken. Ik wilde niet weten wie ze echt waren. Het ging me om de archetypes, om beelden, om een sfeer en stemming. Ik vind het begin van de volwassenheid een interessante periode: het moment waarop je als meisje voor het eerst merkt wat het betekent om een vrouw te zijn in deze wereld. En ik wilde kijken hoe dat werkt in een groep die draait rond een mannelijke leider, wat er gebeurt als meisjes elkaar bekijken en de maat nemen via de blik van die man."

Intimideerde het niet om aan zo'n veelbesproken misdaad je hele eigen draai te geven?

"Het maakte het wel belangrijker om de feiten te veranderen. In het echt speelden de moorden zich in twee nachten af, er waren bekende Amerikanen bij betrokken, Manson hing zijn sekte op aan een theorie over rassenoorlog. Dat heb ik allemaal weggelaten en ik heb ook veel ontleend aan andere sektes en gebeurtenissen uit die tijd, Jonestown, Woodstock. Ik wilde van de Manson-sekte wel de moord overnemen maar toch iets anders vertellen."

Hoe rijm je alledaagse tienergevoelens met de ervaringen van meisjes die zo'n gruwelijke daad zullen begaan?

"Ik ben er zeker veel mee bezig geweest hoe je deze meisjes een zekere menselijkheid verleent terwijl 'dat andere' ook onder het oppervlak borrelt. Maar er schuilt sowieso iets crimineels en gewelddadigs in de adolescentie, en daar ging het mij om. Het meest 'flashy' geweld is de moord maar er zitten veel kleine geweldsdaden in het boek. Geweld tussen de seksen, emotioneel geweld tussen gezinsleden, in een vriendschap: kleine vernederingen, vormen van verraad. En al die kleine misdaden wilde ik zo echt mogelijk maken. Alles gaat over leven en dood in de puberteit. Overal hangt je leven vanaf. Voor mij heeft dat kleine en dat grote geweld iets gemeen in klank en kleur- ik heb ze in sfeer met elkaar proberen te verbinden."

U groeide zelf op in een groot gezin (zeven kinderen van wie vijf meisjes) op een boerderij. Was u ook zo eenzaam zoals Evie is, zo hunkerend op zoek?

"Dat ging op en af bij ons thuis, soms trok je je terug, dan weer deed je helemaal mee. Maar ik droomde als tiener zeker wel van een alternatieve familie, een andere gemeenschap, mensen die wel echt mijn ware ik zouden kennen. Je ouders zien je niet altijd zoals je echt bent. Ik dacht er veel over na dat ik later ooit met de mensen zou zijn bij wie ik hoorde te zijn. Voor een tiener schuilt die redding niet per se in een romantische relatie, een tiener focust op het moment dat ze gezien gaat worden."

Evie zoekt vooral vriendschap, bij Suzanne met name, die onpeilbaar blijft. Het is een zeer eenzijdige relatie.

"Ja, ik was benieuwd naar zo'n relatie die bijna alleen in de verbeelding bestaat. Evie is zo intens behoeftig dat ze die relatie veel belangrijker maakt dan die werkelijk is. En ik wilde schrijven over een vriendschap die verwikkeld is met andere dingen, deels lust, soms ook gewoon vriendschap, maar het meest een machtsstrijd. Maar het ging me ook om de verschillende vormen van het verlangen, en hoe dat verlangen zich juist ook richt op andere meisjes.

"Ik denk dat meisjes veel meer dan jongens via films en boeken geschoold worden in de mythe van de romantische liefde. Logisch dat ze zich zo intens verhouden tot andere meisjes die beter begrijpen waar ze het over hebben. En ik wilde graag over vriendschap schrijven. Er verschijnen veel boeken over vriendschap de laatste tijd. Ken je die romans van Elena Ferrante? Zo interessant. We beginnen te begrijpen dat de romantische relatie je niet alles brengt wat je nodig hebt. En vriendschap is als onderwerp nog onontgonnen gebied, wazig, dat is fijn voor een fictieschrijver."

Joan Didion schreef destijds over de echte moorden dat niemand verbaasd leek toen het gebeurde, alsof de 'summer of love' wel op dit geweld moest uitdraaien? Is dat ook wat u heeft willen weergeven in uw boek? Evie had zomaar ook een moordenares kunnen zijn?

"Didion schreef over de echte moord dat het een logische volgende stap was, omdat alles uiteenviel. Ik denk eigenlijk niet dat Evie mee gedaan zou hebben, ze blijft een buitenstaander, een toeschouwer. Maar Evie zelf weet het niet zeker en er is een zekere woede in haar die geweld niet uitsluit. Ook veertig jaar later weet de oudere Evie nog steeds niet zeker of wat er uiteindelijk met haar gebeurde haar keuze was of die van een ander. Die morele ambiguïteit, dat niet-weten is juist zo interessant."

Cline kreeg in Amerika veel lof maar er was ook kritiek. Zo vroeg de recensent van The New Yorker zich af waarom de schrijfster juist nu de behoefte voelde te schrijven over een meisje dat in deze al lang vervlogen sekte belandde. Een ander meende dat 'The Girls' suggereert dat er de afgelopen halve eeuw niets veranderd is voor (en in) vrouwen. Als de oudere Evie anno nu de vijftienjarige Sasha ontmoet, herkent ze in haar diezelfde meisjesachtige hunkering, dezelfde onzekerheid.

Emma Cline werpt de kritiek van zich af: "Zeker moeders zijn veranderd, de logistiek van het gezinsleven is veranderd, de machtsdynamiek is veranderd, maar de duistere verlangens en behoeftes die ik beschrijf zijn niet typisch jaren zestig. Ze zijn van alle tijden, denk ik. Ik situeerde het wel in de jaren zestig omdat ik benieuwd was waar men in Californië nu precies zo nostalgisch naar is, en wat er van de idealen van toen is geworden.

"Maar mijn boek is ook 'anti-inspirational'. In Amerika moet je als traumaslachtoffer, die meisjes die teruggevonden zijn na een ontvoering bijvoorbeeld, liefst een memoir schrijven dat je er sterker uit bent gekomen. Dat je er iets van hebt geleerd. Maar niet ieder verhaal heeft een moraal. Ik geloof niet dat Evie groeit. Ik vond het een mooi idee om iemand te verzinnen die gegijzeld wordt door die zomer, omdat dat het enige moment was waarop ze zich met iets verbonden voelde, terwijl haar leven daarna nooit meer zo echt voelde. Ik denk dat dat een reële menselijke ervaring is. Ik denk ook dat ze daarom door die tieners als gelijke in plaats van als volwassene wordt behandeld. Ze zien iets ongevormds in haar. Iets wat lijkt op henzelf."

De meisjes Emma Cline. Uitgeverij Lebowski. 304 blz. 19,99 euro.

undefined