Vreselijke vader, slaafse moeder

Vrijwel alles wat de nog altijd jonge Vlaming Yannick Dangre (1988) schrijft, gaat over staatsvriend nummer één van de literatuur: de liefde, het te veel of te kort eraan. In korte tijd heeft Dangre zich in poëzie en proza opgeworpen als een heuse specialist op dit gebied, waarbij hij voor mijn gevoel de meer zonnige kant in zijn gedichten oproept en de zorgelijker zijde in zijn proza.

In zijn debuutroman uit 2010, 'Vulkaanvrucht', verlaat een vrouw haar snerthuwelijk om het in Rome opnieuw te proberen, maar ze raakt niet los van de demonen uit haar verleden. In het opmerkelijke 'Maartse kamers' rollen twee homo's over elkaar in een vechtrelatie, en nu in 'De idioot en de tederheid' is het al niet veel beter.

Neefje Tristan wordt gevraagd het levensverhaal van zijn oom Arthur op te schrijven. Waarom Dangre voor deze indirecte vertelvorm heeft gekozen is mij niet duidelijk, want het kader van de raamvertelling speelt verder nergens een rol. Dit is gewoon de geschiedenis van Arthur en zijn familie. Geen Vlaamse familie zoals ik aanvankelijk dacht, maar een Nederlandse, uit de buurt van Utrecht. En dus is het ook niet het zoveelste verdriet van België, waar Vlaamse schrijvers zo in excelleren.

Vreselijke vader, slaafse moeder, verscheurde kinderen, zo kun je het verhaal van Arthur misschien het beste samenvatten. De zoons van het gezin storten zich na verkoop van hun kruidenierswinkel in een nieuw avontuur, de fietsenbranche, maar ook zij komen, als typische Dangre-helden, niet los van hun verleden. Dangre/Tristan vertelt het verhaal op twee niveaus, de jeugd van de broers Jozef, Frank en Arthur en hun zusje Patricia, en hun latere leven als volwassene. Hun vader terroriseert de boel niet alleen, maar gaat ook nog chronisch vreemd, moeder en kinderen lijden eronder maar het duurt heel lang voor ze moed hebben voor zichzelf te kiezen. Ook als de kinderen de deur uit zijn en het huwelijk ten slotte toch is opgeblazen blijft de ontaarde vader het verhaal domineren. Over dit soort rampgezinnen schrijft Dangre, in navolging van Tolstoj: "Hun hoogsteigen vorm van ongeluk vormt precies het bindmiddel dat al die gezinnen bij elkaar houdt, vaak op een veel krachtiger manier dan het geluk dat kan."

Er wordt helemaal naar andere grote schrijvers verwezen, Dostojevski, Sartre, Camus, Gide, Henri Miller, ze komen allemaal even langs. Dangre wil onmiskenbaar in een klassieke traditie staan. Het is dus niet zo gek dat ik in het begin van deze roman sterk aan 'De gebroeders Karamazov' moest denken, niet zozeer vanwege het verhaal, maar omdat ik net als bij Dostojevski de personages niet uit elkaar kon houden. 'De idioot en de tederheid' komt bepaald moeizaam op gang, pas na een pagina of honderd zit je er goed in. De wederwaardigheden rond een fietsenwinkel en een slecht huwelijk zijn kennelijk op zichzelf toch niet genoeg. Je moet als het ware de personages goed leren kennen alvorens je erin meegaat. Dat geldt voor de broertjes maar vooral voor de ouders. De bruutheid van de man is in forse halen neergezet, neem de beschrijving van de huwelijksnacht: "Als je elke keer zo gaat janken als we neuken, ga je nog veel tranen nodig hebben in je leven," snauwde hij.

"Maar het doet pijn."

"Dat is alleen de eerste keer. Vanaf morgen ga je me sméken om geneukt te worden."

"Denk je?" piepte mijn moeder.

"Wees daar maar zeker van. En hou nu in godsnaam je kop."

Opmerkelijk trouwens, zo'n getuigeverslag in de memoires van een zoon, enfin.

Subtieler is Dangres behandeling van de moeder, een tragisch vrouwenportret vol mooi beschreven innerlijke tegenstrijdigheid: "Mijn moeder onderging of verdroeg niets meer. Ze capituleerde alleen nog. Ironisch genoeg was dat misschien wel een van de redenen waarom het huwelijk van mijn ouders zo lang heeft geduurd."

Ook de solidariteit tussen de broers loopt een knauw op als Arthur Frank ervan verdenkt geld uit de zaak achterover te drukken. De affaire komt niet tot een climax, eigenlijk net zomin als dit hele verhaal, waarin de liefde vooral een leeglopende ballon is.

Overigens, neefje en kleinzoon Tristan blijkt bij zoveel familie-ellende al jong schrijver te zijn geworden. Hij moet wel haast het alter ego van Yannick Dangre zelf zijn.

Yannick Dangre: De idioot en de tederheid De Bezige Bij; 320 blz. euro 19,90

undefined