Vooral de kwetsbaarste mensen krijgen niet de zorg die zij nodig hebben

De Nationale Ombudsman, de Algemene Rekenkamer en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) roepen het kabinet op om meer oog te hebben voor de duizenden Nederlanders die niet de zorg krijgen die zij nodig hebben. Het gaat vooral om psychiatrisch patiënten en jongeren met een licht verstandelijke handicap die langdurige zorg nodig hebben. Ook ouderen met dementie kunnen tussen alle zorgregels in vallen en daardoor in de problemen komen, zeggen Reinier van Zutphen (Nationale Ombudsman), Ewout Irrgang (Algemene Rekenkamer) en Kim Putters (SCP).

Vaak gebeurt het niet dat zij eendrachtig een oproep doen. Nu wel, omdat zij alledrie hetzelfde zien als zij het nieuwe zorgstelsel bestuderen. “Namelijk dat psychiatrisch patiënten die langdurige zorg aanvragen en licht verstandelijke gehandicapten die na hun achttiende niet meer in de Jeugdwet vallen in de problemen komen.”

Ombudsman, Rekenkamer en SCP hebben afgelopen jaar onderzoeken en rapporten over deze problemen gepubliceerd. Zij willen hun conclusies nogmaals onder de aandacht brengen omdat de Kamer vandaag over de begroting van het ministerie van volksgezondheid praat.

Voor de eerdere rapporten was minister Hugo de Jonge van volksgezondheid niet doof. Hij kondigde aan dat psychiatrische patiënten makkelijker toegang krijgen tot zorg via de Wet langdurige zorg (Wlz). Zij hoeven niet elk jaar meer te bewijzen dat zij die zorg nodig hebben. Mooi, vindt ombudsman Van Zutphen, maar niet elk probleem is te verhelpen met een wetswijziging. Soms wortelen de problemen dieper in het stelsel.

Inschatting verkeerd

Irrgang wijst op de licht verstandelijk gehandicapten die langdurige zorg nodig hebben. Zij doen vaak een beroep op de Wlz, maar die wet is alleen bedoeld voor mensen die hun leven lang zorg nodig hebben en voor wie er geen ontwikkelingsperspectief meer is. “Bij jongeren die net volwassen zijn, kun je moeilijk zeggen dat zij de rest van hun leven hulp nodig hebben. Bij iemand die 85 is en dementie heeft, is dat makkelijker. Als de inschatting verkeerd is en iemand onterecht geen langdurige zorg krijgt, kunnen de consequenties groot zijn. Deze groep kan wegzakken in drugsverslavingen of in handen vallen van loverboys. Dit is een oproep om echt naar deze groep te kijken. Hulp helpt.”

Met dat laatste doelt Irrgang op cliëntondersteuning. Dat zijn de gidsen die verdwaalde patiënten uit het zorgwoud loodsen zodat zij de juiste zorg krijgen. Het kabinet heeft extra geld uitgetrokken om meer van deze cliëntondersteuners naar de keukentafels te sturen.

“Maar zij moeten wel onafhankelijk zijn”, zegt Van Zutphen. Volgens hem komt het te vaak voor dat bijvoorbeeld iemand van de gemeente vertelt hoe het zit. Zo’n ambtenaar is niet onafhankelijk. De gemeente is belanghebbende omdat zij betaalt voor hulp en ondersteuning van hulpbehoevende inwoners. Tenzij deze inwoners onder de Wlz vallen, dan betaalt het Rijk.

“In onze laatste evaluatie hebben we gezien dat er veel goed gaat, maar dat het grootste deel van de mensen niet weet dat zij recht hebben op cliëntondersteuning”, zegt Putters. “Juist de kwetsbaarste mensen staan er vaak alleen voor en hebben deze hulp nodig. Hier ligt een opgave. Dat cliëntondersteuning terechtkomt waar die echt nodig is.” Dat moet het kabinet zich ten doel stellen, vinden de drie topmannen.

Ze doen nog een oproep aan de Tweede Kamer. “Kijk breder”, zegt Putters. “Het gaat om meer dan een wet”, vult Van Zutphen aan. “Het kabinet mag best wat meer nadenken over waar we staan in de decentralisatie en wat de verantwoordelijkheid is van gemeenten.”

Lees ook: Daniel Schouwstra werd achttien en belandde in een warboel aan regels

Jongvolwassenen dreigen na hun 18de door het zorgsysteem te worden vergeten, waar­schuwen het SCP, de Rekenkamer en de Ombudsman. Daniel Schouwstra bijvoorbeeld, al heeft die geluk. Zijn moeder Wilma laat zich geen ‘nee’ verkopen.

Ombudsman bevestigt: toegang krijgen tot de juiste zorg is te moeilijk

De stelselwijziging van 2015 zou de zorg dichterbij brengen. Maar overheden wijzen naar elkaar en de burger verdwaalt.

Zorg van het Rijk moeilijk bereikbaar voor psychiatrische patiënten

Negen van de tien psychiatrische patiënten die langdurige zorg aanvragen bij het Rijk, krijgt nee te horen.