Voor sommigen is het nog wennen in de nieuwe kerk
KAAPSTAD - Met een dankdienst in Belhar, nabij Kaapstad, werd gisteren de stichting gevierd van de nieuwe Verenigde gereformeerde kerk in Suider-Afrika.
Het samengaan van de kleurlingen- en zwarte dochterkerk van de Nederduitse gereformeerde kerk, de volkskerk van de blanke Afrikaners, is een stapje naar de opheffing van de apartheid in Zuid-Afrika.
De blanke moederkerk en de vroegere dochterkerk voor Indiers blijven vooralsnog buiten de fusie. Belhar is de plaats waar begin jaren tachtig een belijdenis werd opgesteld die apartheid als ketterij veroordeelde. Deze belijdenis werd in 1986 door de NGSK en in 1990 door de NGKA aanvaard. De geschiedenis van de Nederduitse gereformeerde Sendingkerk (700 000 kleurlingen) en de Nederduitse gereformeerde kerk in Afrika (1,5 miljoen zwarten) is een verhaal van meer dan honderd jaar apartheid. In de vorige eeuw wilde een groeiende groep blanke gereformeerden niet langer met hun gekleurde geloofsgenoten aan dezelfde Avondmaalstafel zitten. Dat leidde in 1881 tot de stichting van de Sendingkerk “wegens de zwakheid van sommigen”. De NG-Kerk in Afrika kwam pas halverwege deze eeuw los te staan van de blanke NG-kerk, maar van gemeenschappelijke diensten was sinds de vorige eeuw al geen sprake meer.
De dienst gisteren was ook een eerbetoon aan een van de voortrekkers van die eenwording, dominee Beyers Naude. De zichtbaar geemotioneerde Naude werd hulde gebracht voor zijn inzet voor gerechtigheid en zijn streven naar kerkelijke eenheid. De “priester en profeet” van de kerkelijke strijd tegen apartheid hield een hartstochtelijk pleidooi voor verdergaande eenwording van de kerken van de gereformeerde belijdenis in het nieuwe Zuid-Afrika. Zonder die kerk bij name te noemen, richtte Naude zich tot de blanke NG-kerk.
Voor sommige leden van de Sendingkerk was de eenwording nog wel onwennig. De zwarte manier van zingen en de daarbij horende beweging, maar ook het bidden in het Sotho in de eredienst klonk hen nog niet vertrouwd in de oren. “Ons is nou deel van Afrika”, zei iemand na afloop. In het dagelijks bestuur van de nieuwe kerk zijn leden van de Sendingkerk oververtegenwoordigd. Ds. Nic Apollis (Sendingkerk) werd tot voorzitter gekozen, terwijl ds. Sam Buti (NGKA) vice-voorzitter werd.
Nelson Mandela
Een nadrukkelijk aanwezige eregast was Nelson Mandela. De ANC-leider wilde deze voor de kerk van Zuid-Afrika zo belangrijke gelegenheid graag meemaken, zei hij na afloop van de dienst. Dat over twaalf dagen de eerste algemene verkiezingen in Zuid-Afrika gehouden worden, heeft ongetwijfeld meegespeeld.
Op zaterdag was op de synode nog heftig gediscussieerd of aan Mandela's verzoek om de dienst bij te wonen, wel gehoor kon worden gegeven. Maar het debat was snel afgelopen toen een predikant van de NGKA vertelde dat Mandela tijdens zijn gevangenschap op Robbeneiland geen enkele avondmaalsdienst onder zijn leiding oversloeg.
Toch was niet iedereen er blij mee dat aan het eind van de ochtend de dankdienst veranderde in een verkiezingsbijeenkomst toen Mandela de handen ging schudden van alle leden van de twee koren.
Voor aanvang van de dienst werd Mandela toegesproken door de vice-voorzitter van de nieuwe kerk, ds. Sam Buti. Behalve hartelijke woorden had Buti ook een waarschuwing. Hij hield Mandela voor dat de kerk niet zal zwijgen wanneer de mensenrechten worden geschonden door de nieuwe regering.
Bijna alle kerken in Zuid-Afrika zijn uiterst terughoudend geworden in hun bemoeienis met de politiek. Voor de Sendingkerk overging tot zijn eigen ontbinding werden op de synode vermanende woorden gesproken aan het adres van predikanten die geen geheim maken van hun politieke voorkeur. Dat weerhield een aantal dominees en sommige docenten van de theologische faculteit van de westelijke kaapprovincie niet van het plaatsen van een paginagrote advertentie in de zondagsbladen waarin ze hun steun uitspraken voor het ANC.
De gemeente waar de stichting van de Verenigende kerk gevierd werd, SA Gestig, is de oudste gemeente van de Sendingkerk. Het eerste gebouw stond aan de Langstraat in het centrum van Kaapstad. Door de gedwongen verhuizingen van de kleurlingen moest ook de kerk verhuizen naar de voor hen bestemde woongebieden. De emoties daarover zitten diep, maar de weerzin tegen het communisme ook.
