Voor Kroaten is Praljak geen oorlogsmisdadiger
De reacties op de zelfmoord van Slobodan Praljak tonen dat Kroatië nog steeds verdeeld is over het oorlogsverleden.
Met een moment van stilte werd vandaag in het Kroatische parlement stilgestaan bij de dood van Slobodan Praljak, die woensdag in de rechtszaal van het Joegoslavië-tribunaal met een slok gif een einde aan zijn leven maakte. Niet iedereen gaf gehoor aan dat verzoek.
Zo zei parlementariër Goran Richembergh het niet gepast te vinden een veroordeelde oorlogsmisdadiger in het parlement te eren. Ook zijn collega Vesna Pusic weigerde. Beiden zouden daarna via Facebook met de dood zijn bedreigd.
Eerder op de dag werden op verschillende plaatsen in Bosnië door Bosnische-Kroaten kaarsen aangestoken en foto’s opgehangen van Praljak. En ook vanuit Zagreb werd, op het hoogste politieke niveau, medeleven geuit. Premier Andrej Plenkovic bracht tijdens een persconferentie zijn condoleances over en zei het vonnis dat Praljak en vijf medeverdachten te horen hadden gekregen te betreuren. De zelfmoord van Praljak weerspiegelt volgens de Kroatische premier de ‘diepe morele onrechtvaardigheid’ van het tribunaal. “Kroatië is diep geraakt”, reageerde de Kroatische president Kolinda Grabar Kitarovic. “Hij nam liever zijn eigen leven dan verder te leven als een veroordeelde van daden, daarvan was hij overtuigd, die hij niet had begaan.”
Veroordeeld
De rechter van het Joegoslavië-tribunaal was wel overtuigd van Praljaks schuld. In het hoger beroep dat woensdag diende hield hij vast aan de straf van 20 jaar die al eerder was geëist. Het hof is ervan overtuigd dat de Kroatische leiders, onder wie Praljak, tijdens de oorlog begin jaren negentig van plan waren een Kroatische ministaat in Bosnië te creëren. Praljak werd onder andere veroordeeld omdat hij zijn militairen niet zou hebben tegengehouden Bosnische moslims te doden. Ook werd hij verantwoordelijk gesteld voor het verwoesten van moskeeën en de oude brug van Mostar. Daar werd aan de vooravond van de rechtszaak nog een gebedsdienst georganiseerd voor Praljak en zijn medeverdachten.
Volgens nieuwssite Balkan Transitional Justice is premier Plenkovic nu van plan om alle legale beschikbare middelen in te zetten om delen van het vonnis te weerleggen. Het is de vraag hoe Brussel hierop zal reageren. Medewerking aan het Joegoslavië-tribunaal was een belangrijke voorwaarde om lid te mogen worden van de EU. Kroatië mocht in 2013 officieel toetreden tot de Europese club van landen. Maar daar ging wel een hobbelige weg aan vooraf. Zo werden toetredingsgesprekken stilgelegd omdat de voormalige generaal Ante Gotovina door Kroatië maar niet aan het tribunaal werd uitgeleverd. Gotovina werd in 2005 alsnog naar Den Haag overgebracht, maar in 2012 vrijgesproken.
Brussel roept de Balkanleiders nu op om de vonnissen van het tribunaal te accepteren en te werken aan verzoening. “Het leveren van gerechtigheid en bestrijden van straffeloosheid zijn fundamentele principes”, stelde een delegatie van de EU in Bosnië vandaag.
Onduidelijk hoe Praljak aan zijn gif kwam
Het Nederlands Forensisch Instituut voert op korte termijn autopsie uit op het lichaam van Slobodan Praljak. Het OM leidt op verzoek van het Joegoslavië-tribunaal het onderzoek naar het overlijden van de oorlogsmisdadiger. De vraag hoe Praljak het gif de rechtszaal binnen heeft weten te smokkelen, blijft onbeantwoord. Nevena Bajalica, voormalig medewerkster bij het Joegoslaviëtribunaal, denkt dat er maar een paar scenario’s mogelijk zijn. “Waarschijnlijk heeft Praljak het gif al in de gevangenis in Scheveningen van iemand gekregen”, speculeert ze. Gevangenen mogen tijdens de bezoekuren anderen ontvangen. De bezoekers worden gefouilleerd. “Zeker vloeistoffen kan je makkelijk binnen krijgen”, aldus Bajalica.
Voordat een verdachte de rechtszaal van het Joegoslavië-tribunaal binnenstapt, is hij al minimaal twee keer gecontroleerd. “In principe wordt iedereen gefouilleerd voordat ze naar het tribunaal vertrekken en voordat ze de rechtszaal ingaan”, zegt Bajalica.
Bajalica denkt niet dat Praljak het gif pas in het Joegoslavië-tribunaal heeft gekregen. “Als het allemaal volgens de procedures is gegaan, heeft de verdachte niemand anders gezien dan zijn advocaat en de beveiliging.” Praljak zat gevangen in de zogeheten Detention Unit van het Joegoslavië-tribunaal, een afdeling binnen de gevangenis in Scheveningen. Nederland verhuurt het complex, dat officieel op internationaal grondgebied staat, aan de VN.
