Voor Hannes is het nooit goed genoeg

Waarom kan ik het niet vrijer spelen, waarom lukt dat nou niet!" Hannes Minnaar heeft net in het Concertgebouw het pianoconcert van Grieg gespeeld. Mensen staan in de rij om hem te feliciteren met zijn prachtige spel. Maar daar is de pianist niet in geïnteresseerd. Hij ziet alleen wat er niet deugde en ergert zich zo dat hij een wildvreemde ermee overvalt.

In een rondgang langs leraren, collega's en familie van de pianist, is het een terugkerend verhaal: Hannes is nooit tevreden over een concert, zeggen ze, het kan altijd beter. Het doel ligt altijd een eind voor hem uit.

Zelf mag hij nog ontevreden zijn, de muziekwereld denkt er heel anders over. Als eerste Nederlander ooit werd hij in 2010 derde bij het Koningin Elisabethconcours, zijn cd's werden in Nederland, Engeland, Frankrijk en Duitsland hoog geprezen, een internationale carrière komt nu van de grond. Als solist èn als pianist van het Van Baerle Trio. En morgen krijgt hij, 31 jaar oud, de prestigieuze Nederlandse Muziekprijs, als eerste pianist in dertig jaar. Voor die prijs heeft hij drie jaar mogen studeren en werken onder leiding van een mentor. Omdat hij grote vooruitgang heeft geboekt, mag hij de prijs in ontvangst nemen op zijn eigen concert in de grote zaal van het Concertgebouw.

Belangrijker dan het prijzengeweld is wat hij teweegbrengt bij luisteraars. Mensen worden bij hem niet zozeer overdonderd door pianistische acrobatiek en muzikale bravoure, maar ontroerd door de diepgang van zijn spel. Iets dat hij heeft bereikt door een combinatie van zeldzaam talent, hard werken en die opmerkelijk kritische geest, zo zeggen mensen om hem heen.

Vlekkeloze techniek

Dat Minnaar een buitengewoon talent was, merkte pianodocent Marien van Nieukerken meteen toen hij als twaalfjarige bij hem kwam. "De familie Minnaar was net uit Yerseke naar Emmeloord verhuisd en had een nieuwe leraar voor Hannes gevonden. Die man belde me op en zei: 'Je moet me helpen. Ik heb hier nu iets, ik weet niet wat ik hem kan leren. Hij speelt alles wat ik hem voorzet'. Zo kwam hij bij mij. Vanaf het eerste moment hoorde ik dat hij een megatalent was. En intelligent! Maar van techniek en toonvorming had hij nog nooit gehoord. Ik heb hem niet gespaard, dat ben je aan zo'n talent verplicht. Weinig tijd verspillen aan concoursen waar hij zijn trucje kon laten zien, maar repertoire studeren. En alles wat ik hem aanreikte, kon hij meteen toepassen. Dat heb ik nog nooit meegemaakt. Dat gaat echt richting genialiteit. Hij heeft nu een vlekkeloze techniek. "

Dat bijzondere talent herkenden zijn ouders van jongs af aan. Volgens zijn moeder Lianne Minnaar-Bakker was hij al heel jong geïnteresseerd in muziek. "Hij kon aandachtig luisteren naar muziek. Hij sloeg ook heel vaste ritmes op een teiltje. Dat was toch wel raar voor een jongetje van twee, drie. Het was ons eerste kind - we hadden geen vergelijkingsmateriaal - maar we voelden wel dat hij bijzonder was. We dachten: hij heeft een uitdaging nodig. En omdat hij van muziek hield, hebben we een keyboard gekocht."

Tomeloze interesse

Het keyboard werd verruild voor een piano en die kwam uiteindelijk in een geluidsvrije ruimte te staan om de buren te sparen. Minnaar-Bakker: "Hij speelde vier, vijf uur per dag. En als het niet lukte, kon hij woedend worden. Dan ging hij door en door. Daarnaast ging hij op de fiets naar de bibliotheek om boeken te halen. Over alles wat er te weten was over muziek. Hij had een tomeloze interesse. Volg je hart, zeiden wij altijd. Dan vind je je plek wel. Hij moest van ons wel zijn school afmaken."

Aan het conservatorium studeert hij af met een 'Uitmuntend' voor piano en orgel. Enkele jaren later staat hij in de schijnwerpers met de derde plaats op dat prestigieuze concours in Brussel. 25 jaar en in staat mensen diep te ontroeren. Weer zes jaar later is het talent uitgegroeid tot een pianist op het wereldtoneel. Wat maakt hem nu tot zo'n bijzondere pianist?

"Hannes wil bovenal de aard van een stuk zo goed mogelijk begrijpen en overbrengen", legt violiste Maria Milstein uit. Samen met Minnaar en cellist Gideon den Herder vormen zij al twaalf jaar het Van Baerle Trio. "Wat vertelt dit stuk de luisteraar? Dat heeft bij ons op repetities altijd prioriteit. Hannes is van ons drieën degene die naar de bibliotheek gaat om over het stuk en de context waarin het is geschreven, te lezen. Hij is nieuwsgierig naar veel dingen."

Jan Zekveld, die gedurende het traject van de Nederlandse Muziekprijs zijn mentor was, herkent dat. "Ik vond het bijzonder dat Hannes na het winnen van die grote prijs toch weer een studietraject in wilde. Iedereen sprong toen bovenop hem, maar hij wilde zich verder verdiepen. Dat zegt iets over zijn serieuze natuur. De internationale pianowereld is vergeven van de oppervlakkigheid. Er zijn zoveel pianisten die een derde pianoconcert van Rachmaninov eruit kunnen smijten. Maar die mensen hebben me meestal niets te vertellen."

Nog beter worden: Milstein herkent die houding van Minnaar. "Hannes is heel kritisch. Ik kan me niet voorstellen dat hij ooit echt tevreden zal zijn na een optreden. Hij kan weleens enthousiast zijn, maar altijd hoor ik ook: 'Dat was jammer' of 'Dat had nog beter gekund'. Toch vind ik dit een goede eigenschap. Het is het geheim van zijn hoge niveau."

Dat niveau is hoger dan de meeste mensen zich realiseren, meent Zekveld. "In het Concertgebouw speelde hij eens als toegift een etude van Saint-Saens die qua thema aansloot op het Vijfde pianoconcert dat hij speelde. Dat is zo'n moeilijk stuk, dat had ik nog nooit van een pianist in de concertzaal gehoord. Hannes staat niet bekend als virtuoos, maar als je dit kunt spelen, ben je het wel. En wat een lef moet je hebben om dat met raffinement en delicatesse te brengen."

De pedagoog waar Minnaar steeds bij terugkeert - ook de afgelopen jaren toen hij aan de Nederlandse Muziekprijs werkte - is de Hongaar Ferenc Rados. Door de telefoon roemt hij bovenal het eerlijke spel van Minnaar. "Hannes liegt nooit op het podium. Hij is het tegenovergestelde van de pianisten die schmieren of de clown uithangen. Er zit geen zweem van sentimentaliteit in zijn muziek. En dat vind ik heel sympathiek."

Het is een breed gedeelde opvatting. Ook dirigent Jan Willem de Vriend, die met hem alle pianoconcerten van Beethoven opnam, vindt het Minnaars opvallendste eigenschap. "Bij Hannes kom je altijd voor de muziek, niet voor opgepoetst gelikt pianosentiment. Gek genoeg vind ik hem in uitstraling iets hebben van de grote pianogiganten van de vorige eeuw. Pianisten die gewone mensen zijn, maar zodra ze achter een piano gaan zitten, gebeurt er iets."

'Te protestant'

Maar Rados heeft ook kritiek. "Ik zei vaak in de les, half als grapje: 'Je speelt me te protestant'. Ik vind zijn spel erg Nederlands. Wat hij speelt is op een bepaalde manier massief, monumentaal. Het hoeft niet altijd als een stevig Romeins beeld te zijn, zeg ik dan. Denk ook eens aan een barok, houten beeld. We hebben geprobeerd dat een beetje te veranderen, terwijl we werkten aan Liszts 'Totentanz'. Hannes bedankt me altijd heel beleefd - hij is bijzonder sympathiek en open, wat je ook tegen hem zegt - maar ik weet niet zeker of hij dit echt wil veranderen. En hij heeft op zijn eigen manier ook gelijk. Hij heeft een heel eigen manier waarop hij muziek begrijpt." Lachend: "En ach, een protestantse Liszt is beslist een interessante optie. Want met Liszt kun je alle kanten uit. Al denk ik dat Brahms, Beethoven, Mozart uiteindelijk meer zijn muziek is."

En bovenal Bach. Van Nieukerken: "Bach is structuur, en dat is zijn ding. Hij heeft een bijzonder gevoel voor balans, harmonie en structuur. De jongen is zelf ook in balans, hij heeft niets extravagants. Dat is ook een valkuil. Voor sommigen zal het misschien neigen naar saai. Maar dat vind ik beslist niet."

Het heeft volgens de violiste Milstein te maken met zijn karakter. "Hij heeft respect voor de piano, voor de componist, voor mensen. Beleefdheid is zo'n stom woord, maar hij vindt gewoon dat je sommige dingen niet hoort te doen."

Heilige Hannes?

Nu lijkt hij net een heilige Hannes. Maar dan vergis je je, zegt Lianne Minnaar. "Hij is heel kritisch. En dan kan hij heel lastig zijn." Ook Milstein heeft Hannes in het trio vaak zo meegemaakt. "Hij kan nog wel eens lang doorgaan. Maar we komen er altijd uit, hoor. Die koppigheid kan trouwens ook een kwaliteit zijn: hij heeft een idee en gelooft erin. Dan wil hij dat ook doorvoeren." Zekveld: "Als hij iets in zijn hoofd heeft, dat gebeurt het zo. Hij bedankt me altijd uitgebreid voor mijn commentaar, maar of hij het overneemt, is de vraag."

Of Minnaars protestantse geloof van invloed is op zijn spel, durft geen van de gesprekspartners te zeggen. "Misschien dat zijn werkhouding wel veroorzaakt wordt door die calvinistische achtergrond", oppert Milstein. "Die sterke zelfkritiek van hem heeft ook te maken met verantwoordelijkheidsgevoel. Hij wil de componist eer aan doen, hij wil een ideaal bereiken. Het geeft misschien frustraties, maar aan de andere kant: wat moet je als je je doel hebt bereikt? Ik denk dat hij er bang van zou worden."

Gelukkig heeft hij zijn omgeving om hem met twee benen op de grond te houden, zegt Van Nieukerken. "Hij heeft een bijzondere band met zijn familie. En hij heeft een fantastische vrouw." Milstein: "Eline en Hannes vormen een geweldig stel. Ze werden verliefd op elkaar toen ze nog op school zaten. Het is heel logisch dat ze jong getrouwd zijn. Ik kan me hem niet zonder haar voorstellen."

Hij doet zich in alles voor als een 'gewone' jongen, zegt De Vriend. "Hij heeft het niet nodig zich als groot solist te presenteren." "Maar hij ís niet gewoon," voegt Milstein daar aan toe. "Daarvoor heeft hij al te veel bereikt. Door zijn talent, het harde werken en de doelen die hij zichzelf stelt." Lianne Minnaar: "Vroeger zei hij heel voorzichtig: 'Ik zou later wel concertpianist willen worden'."

undefined

Zaterdagmatinee

Hannes Minnaar krijgt de Nederlandse Muziekprijs morgenmiddag uit handen van minister Bussemaker tijdens de Zaterdagmatinee in het Amsterdamse Concertgebouw. Op dat concert speelt hij met het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Markus Stenz de Nederlandse première van Rob Zuidams 'Tanglewood Concerto' en Liszts 'Totentanz'. Morgen komt ook zijn nieuwe cd met werken van Fauré uit.

undefined