Voor 40 miljoen euro aan medicijnen wordt onnodig weggegooid

Door medicijnverspilling tegen te gaan, kan Nederland zo’n 40 miljoen euro besparen op de zorg. Dat zegt onderzoeker Charlotte Bekker van het UMC Utrecht op basis van onderzoek in 41 apotheken. Jaarlijks gooien we voor zo’n 100 miljoen euro aan medicijnen weg, schatten onderzoekers eerder al. Ongeveer 40 procent daarvan is te voorkomen, stelt Bekker nu. In totaal geven we zo’n 5 miljard per jaar uit aan medicijnen.

Bekker, die ook verbonden is aan zorginstelling de Sint Maartens­kliniek, promoveert morgen op haar onderzoek. Ze liet de apotheken een week lang bijhouden in welke situaties patiënten ongebruikte medicijnen terugbrachten. Ze maakte in de cijfers een onderscheid tussen onvermijdelijke en vermijdbare verspilling. In een week tijd brachten patiënten ruim 750 geneesmiddelen terug. In vier op de tien gevallen was het volgens Bekker te voorkomen geweest dat patiënten te veel medicijnen mee naar huis kregen.

Automatische piloot

Artsen schrijven bijvoorbeeld meer voor dan hun patiënt nodig heeft of maken fouten in het recept. Soms zetten ze op het recept een excessieve hoeveelheid medicijnen voor een terminale patiënt. Ook geven apothekers af en toe meer mee dan op het recept staat of ze geven patiënten een nieuwe voorraad medicijnen mee terwijl ze die niet meer nodig hebben. Verder krijgen patiënten soms een nieuwe lading, terwijl het medicijn onvoldoende effect heeft of ze last hebben van bijwerkingen, waardoor de kans groot is dat ze de medicijnen niet opmaken.

“We moeten niet meer op de automatische piloot medicatie meegeven”, zegt Bekker. “Als een patiënt bijvoorbeeld later die week de uitslagen van onderzoeken krijgt, is het niet handig om voor drie maanden medicijnen mee te geven. Kies dan voor een voorraad van een week”, zegt ze, voor het geval de patiënt met het geneesmiddel moet stoppen. Over het algemeen pleit ze voor een voorraad voor een maand, in plaats van drie maanden, wat nu vaak standaard is.

Vooral bij nieuwe, dure medicijnen verdwijnt veel geld in de prullenbak. Bekker benaderde zeventig patiënten die recent gestopt waren met dure reuma- of kankermedicatie. De helft had nog medicijnen over. De waarde: gemiddeld 1100 euro per patiënt.

Bekker pleit voor het opnieuw uitgeven van onaangebroken doosjes van deze dure medicijnen. “Je kunt ge­sealde verpakkingen uitgeven, zodat je kunt zien dat de doosjes onaangebroken zijn.” Aan de houdbaarheidsdatum en een sticker die verkleurt bij hoge temperaturen is te zien of de medicatie veilig opnieuw te verstrekken is. “Bij goedkope medicatie is dit niet rendabel, maar bij dure geneesmiddelen levert dit systeem veel meer op dan het kost.” Dat geld kan gebruikt worden om de premiestijging van de zorgverzekering te temperen.

Hiv-medicatie

Het UMC Utrecht gebruikt dit systeem sinds vijf jaar al bij de hiv-medicatie die studenten meenemen naar Afrika. Zij hebben die alleen nodig als ze zich snijden of prikken en daardoor risico lopen op een infectie. In alle andere gevallen gaan de verpakkingen, 800 euro per stuk, terug naar het UMC voor hergebruik.

40 procent nodeloze verspilling is veel, vindt ook apothekersorganisatie KNMP. De apothekers vinden het een goed idee om kleinere hoeveelheden mee te geven, zo reageert een woordvoerder per mail. KNMP is ‘in beginsel’ geen voorstander van ‘tweedehands geneesmiddelen’, maar bij dure medicatie uit de ziekenhuisapotheek is dat onder strenge voorwaarden ‘mogelijk een optie’.

Overigens komt niet alle ongebruikte medicatie terug naar de apotheek: vaak gooien patiënten het weg of spoelen het door de wc. Medicijnverspilling is niet alleen zonde van het geld, maar ook schadelijk voor het milieu, stelt Bekker.

Lees ook:

Een startprijs voor nieuwe medicijnen kan de prijs drukken

Farmaceuten zetten de onderhandelingen met het kabinet over dure medicijnen voor zeldzame aandoeningen te veel naar hun hand. Hun vraagprijs moet daarom niet langer het startpunt van de gesprekken zijn, vindt Martin van der Graaff van Zorginstituut Nederland.

De schaduwkant van de lage prijs van medicijnen

Waarom zijn medicijnen vaker op? Verzekeraars, apothekers en fabrikanten zien het probleem, maar ruziën over de oplossing. De lage prijs helpt in ieder geval niet.