Volkspeiling op doodlopende weg
De vraag is wat een massaal 'nee' tegen het Europese verdrag met Oekraïne nog voor verschil kan maken. Nederland heeft in Europa al voorgestemd. Een weg terug is lastig.
Wel kan de kwestie van de EU-handelsvoordelen voor Oekraïne onderwerp worden van een heftig nationaal debat, waarin ook de Tweede Kamerleden die voor het verdrag stemden, weer vol aan de bak moeten om burgers te overtuigen van het nut. Met dank aan de eurosceptische coalitie van het Burgercomité-EU, GeenStijl en het Forum voor Democratie, die de benodigde handtekeningen verzamelden.
Debat is goed voor de democratie, zeggen de voorstanders van volksraadplegingen. Maar wanneer de regering straks alleen maar kan volhouden dat dit Europese verdrag er toch moet komen, is de opgepepte kiezer alleen maar weer extra teleurgesteld, zeggen tegenstanders van referenda.
Amper drie maanden nadat ze de deur ervoor open hebben gezet, kwam begin deze week de eerste lastige eis voor een raadgevende volksstemming al op tafel. De Haagse politici proberen er dan maar het beste van te maken. Geen wonder, een ruime meerderheid in het parlement ging nu eenmaal akkoord met het initiatief van PvdA en D66 om zulke referenda, met een raadgeving achteraf, mogelijk te maken.
Is het te laat?
De vraag is nog wel of het referendum werkelijk zal worden gehouden. Zal het kabinet nog bestuurlijke tegenargumenten uit de kast halen? Zoals: het is simpelweg te laat.
Bovendien moet de Kiesraad op 14 oktober laten weten of het wel goed zit met de 300.000 benodigde handtekeningen achter de aanvraag. De ervaring is dat er veel vervuiling ontstaat bij het verzamelen van handtekeningen via internet. Verkeerde namen, bijvoorbeeld, en herhaalde ondertekeningen.
Als de Kiesraad in een eerste peiling veel van zulke vervuiling aantreft, dan volgt een uitgebreidere keuring. De overheid zal waarschijnlijk extra precies willen nagaan of al die krabbels wel rechtsgeldig zijn, voordat de benodigde 30 miljoen euro wordt uitgetrokken voor een referendum, over een kwestie op een doodlopende weg.
Nog lang geen lid
Een EU-Associatieverdrag met Oekraïne, dat Nederland steunt, biedt een bevriend land handelsvoordelen. Een open deur naar een EU-lidmaatschap is het echter niet. Soms zijn dergelijke verdragen bedoeld om landen aan de grenzen van de EU iets te bieden, maar toch buiten de deur te houden. Snelle uitbreiding van de EU zit er sowieso niet in. De nieuwe Europese Commissie beloofde de komende vijf jaren geen enkel land uit te nodigen.
Dat een Associatieverdrag geen toekomstig EU-lidmaatschap garandeert, weet Turkije al te goed. Dat land was met een kandidaat-lidmaatschap zelfs een stap verder, voordat duidelijk werd dat een EU-lidmaatschap er niet in zat.
Is het referendum een goed idee?
Hans Wiegel, VVD-coryfee
Nee, Hans Wiegel ziet nog steeds geen enkel heil in referenda. Ook niet nu de actiegroep GeenPeil voldoende handtekeningen verzamelde voor een volksraadpleging achteraf over een door Nederland gesteund handelsverdrag tussen de EU en Oekraïne.
Wiegel: "Ik hielp in de Eerste Kamer ooit het kabinetsvoorstel voor een wetgevend referendum om zeep. Dit is een minder vergaand raadgevend referendum. Maar als straks zes of zeven keer een dergelijk referendum is aangevraagd, dan zullen al die Tweede en Eerste Kamerleden die hier voor waren zich nog wel eens achter de oren krabben.
"Het probleem is dat kiezers die aan zo'n referendum meedoen extra teleurgesteld raken wanneer de regering duidelijk moet maken dat hun wens helemaal niet uit te voeren is. Niemand schiet hier wat mee op."Of de mensen nu wel of niet moeten gaan stemmen bij dit raadgevend referendum? Daar ga ik niet over. Maar ik voorspel u dat de opkomst gering zal zijn."
Niesco Dubbelboer, leider 'Meer Democratie'
Niesco Dubbelboer is opgetogen. Hoe kan het ook anders: Dubbelboer, nu voorman van de beweging voor Meer Democratie, was als Kamerlid van de PvdA sterk voorstander van het raadgevend referendum. "Het is een prestatie van formaat: zoveel handtekeningen in zes weken. Nu moeten de voorstanders uitleggen waar het hen om gaat.
In ieder geval zal er over dit onderwerp een stevige discussie ontstaan. Dat kan. Geen enkel onderwerp is te ingewikkeld. De huidige democratie is echt niet meer van deze tijd, waarin we iedere week tientallen keuzes moeten maken: over zorgverzekeringen, scholen, energieleveranciers. Maar in de politiek mogen we eens in de vier jaar een hokje rood kleuren. Overigens betekent dit niet, denk ik, dat we vanaf nu over van alles en nog wat een referendum kunnen verwachten.
Er zullen nu vaker pogingen volgen om dit te evenaren, maar makkelijk is het niet om 300.000 handtekeningen te verzamelen. Dit aantal handtekeningen toont dat er een grote beweging is tegen verdere uitbereiding van de EU. Het gaat om meer dan het associatieverdrag."
Simone Miedema, voorstander referendum
Sieradenontwerper Simone Miedema uit Amsterdam tekende hartstochtelijk voor het referendum. Op het schoolplein van haar kinderen riep ze andere ouders op dat óók te doen."Ik voel me door de huidige politieke partijen absoluut niet vertegenwoordigd. "
Bovendien: ik heb er geen vertrouwen in. Het gaat mij allemaal te makkelijk. Oekraïne is een ingewikkeld land, een land in oorlog. Allerlei dubieuze partijen strijden daar. Daar moet je echt beter over nadenken voordat je er een verdrag mee sluit, dat moet niet lichtzinnig gebeu- ren.
"Ik ben voor referenda, ook over andere zaken. Maar je kunt niet iedere beslissing zomaar aan het volk laten. Donner zei ooit: 'Als de meerderheid hier voor de sharia stemt, dan voeren we die in'. Dat lijkt me geen goed idee. Hier gaat het om een raadgevend referendum. Het is belangrijk om je stem te laten horen, ook als je voorstander bent."We leven hier niet in een echte democratie. In principe al niet, omdat Nederland een koninkrijk is."
