Vol klanken van tolerantie en vergeving

Juist vanwege de glas-in-loodramen behoort de Sint Janskerk in Gouda tot de meest gewaardeerde monumenten in Nederland. Marc Mulders heeft zijn nieuwe Erasmusraam qua thematiek en spiritualiteit bij enkele van die bestaande ramen laten aansluiten. Bij het 'Statenglas' uit 1596, dat de vrijheid van geweten als thema heeft, bij het 'Ontzet van Leiden' uit 1603 dat de 'tolerantie gedachte' verbeeldt, die zijn oorsprong vindt bij Erasmus, en bij het bevrijdingsglas uit 1945, dat de overwinning op de tirannie van de bezetter viert. Mijn Erasmusraam is een verbeelding van de vrijheid van het geweten in 2016", zegt Mulders.

"Ook in de vormentaal zie je de verwantschap met de andere ramen terug. De cirkels die je op mijn raam ziet, de mandala's, planeten of kometen, zijn in de andere ramen terug te vinden als wapenschilden. Ik gebruik de kleuren die in andere ramen voorkomen: zilvergeel, goudroze en Mariablauw. Ook de loop van de loodlijnen, die de manier bepalen waarop het glas in het lood is bevestigd, heb ik overgenomen van de andere glazen.

"Zo vormt zich een kwartet ramen die gezamenlijk spreken over de roep om geestelijke vrijheid en verzoening. De drie ramen die in de kerk al aanwezig zijn, verbeelden de strijd om de vrijheid van het geweten realistisch.

"Nu van veel kanten dagelijks het religieus gelijk wordt opgeëist, vind ik het passend in mijn Erasmusraam te antwoorden met een 'niet-weten'. Dat niet-weten verbeeld ik met een abstract patroon van lichtschakeringen, kleurnevels en lichtflitsen."

"Zo hoop ik het begrip van gewetensvrijheid bijna muzikaal te verbeelden, als een melodie die rond zingt, in plaats van een strijdlied met geboden. In die rondzingende melodie hoor je, als het goed is, Erasmiaanse klanken van tolerantie, vergeving en gastvrijheid."

Van alle abstracte vormen trekt één bijzondere aandacht: bovenin, op weg naar het lichtere, blauwe gedeelte van het raam, hangen trossen mandala's. Mulders: "Dat is een pauw, één van mijn favoriete dieren, omdat hij in het christendom symbool staat voor de wederopstanding van Christus."

Mulders heeft de pauw in zijn werk vaak afgebeeld, zowel in aquarel, olieverf als in emailleverf op glas. Er zit ook een pauw in een 'Tuin van glas', het raam in de Amsterdamse Nieuwe Kerk, dat Mulders maakte ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Beatrix.

undefined

Dubbele betekenissen

In verschillende culturen is de pauw een teken van een nieuwe lente, een nieuw begin. Mulders: "De trotse pauw draagt ook het boze met zich mee, ik heb aquarellen gemaakt waarin collagefragmenten van de bomaanslag in Londen in 2005 te zien zijn. Ik houd van dubbele betekenissen, ben altijd op zoek naar gelijkenissen en verzoeningsmogelijkheden met andere culturen."

Ook in het Erasmusraam ontbreekt het boze niet. Aan de zijkanten van het raam kruipen slangen omhoog. "In het paradijs verschijnt de slang als de verleider, de twijfelzaaier. De slang is hier de Hydra, de negenkoppige slang. Er zitten ongeveer negen koppen in het raam. Als je er met je kinderen onderstaat, kun je ze zoeken. Hoeveel gemene koppen zie je? Misschien moet je dan wel een verrekijker meenemen."

Onderin het raam staat de spreuk uit het wapen van Gouda: 'Per aspera ad astra', door de doornen naar de sterren. Mulders: "We zullen ons door allerlei moeilijkheden moeten heen vechten om de sterren te bereiken. Die spreuk geeft het verlangen naar een betere wereld weer. Bijvoorbeeld voor de vluchteling, die het geweld ontvlucht en nu kan bouwen aan een toekomst, met name voor zijn kinderen."

undefined

Hemelwaarts

Zoals een vluchteling naar de toekomst kijkt, zo kijkt de kijker naar dit raam van onder naar boven. Mulders: "Je kijkt opwaarts, hemelwaarts. Beneden, onderin het raam, heb ik daarom veel grijs en donkerviolet verwerkt. Via oranjerood kom je, langzaam omhoogklimmend, bij het gebroken blauw, en dan eindelijk is daar het hemelse blauw, het Mariablauw, zoals ook andere glas-in-loodramen in de kerk."

Na de doornen, de slangen en de draak komen we toch weer bij de pauw, de blik wordt er bijna heen gezogen. Dan valt pas op dat er een paar essentiële elementen aan deze pauw ontbreken: kop en snavel.

"Die heb ik weggelaten," zegt Mulders, "anders zou het te figuratief worden, nu heeft de cirkel van veren ook de vorm van een mandala, ja, van een Roosvenster."

Via de pauw en het Mariablauw bereiken we de hemel? "Ja en Nee. De pauw is voor mij een motief van hoop, van een hoopvolle horizon, van een uitzicht op de hemel. Tegelijkertijd is de pauw een aards element in de lucht, hoog in de hemel, om zo te benadrukken dat de hemel geen eindstation is maar vertrekpunt."

"We hebben momenten van contemplatie nodig, van meditatie. Ik hoop dat mijn raam daaraan bijdraagt. We bidden als mens om een begin te maken met de 'hemel op aarde', wat tot ieders opdracht behoort. Telkens opnieuw Erasmus: Civis mundi sum, wij zijn wereldburgers."

Het glas-in-loodraam van Marc Mulders is te zien in Museum Gouda en wordt naar verwachting aan het eind van de zomer geplaatst in de Sint Janskerk in Gouda.

De eerdere verhalen in deze serie verschenen op 23 december en 6 januari.

Kinderen kunnen op het raam van Mulders zoeken naar de gemene koppen.

undefined