'Vladimir is vader van Oekraïne én Rusland'

Al uren voor de officiële onthulling is de wijde omgeving van het Borovitskaja-plein, pal naast het Kremlin, hermetisch afgegrendeld door politie en veiligheidsdiensten. Alleen via enkele doorkijkjes is op afstand de rijzige gestalte te zien van grootvorst Vladimir de Heilige. Slechts een select gezelschap genodigden mag de inzegening van het standbeeld van nabij gadeslaan.

Vladimir de Heilige is de man die in 988 het christendom naar Rusland bracht, althans naar het 'Kievse Roes' dat voorafging aan de latere Russische staat. De grootvorst van Kiev liet zich dat jaar dopen in Chersones op de Krim, voor de Russische president Vladimir Poetin reden om die plaats een 'sacrale' betekenis toe te kennen in de Russische geschiedenis. Een extra argument voor zijn stelling dat de Krim historisch Russisch grondgebied is.

Enkele nieuwsgierige Moskovieten trotseren de vrieskou, maar moeten wachten tot alle hoogwaardigheidsbekleders, onder wie Poetin en patriarch Kirill van de Russisch-orthodoxe kerk, weer zijn vertrokken. Zelfs dan blijft het plein nog geruime tijd verboden terrein. De irritatie groeit. "Wat wil je, dit is hún feestje", roept iemand. De agenten die evenzeer lijden onder de kou lachen besmuikt.

De televisiebeelden van het evenement verbinden de onthulling van het monument voor de grootvorst met de festiviteiten naar aanleiding van de 'dag van de eenheid', die op dezelfde dag wordt gevierd en waarvoor tienduizenden mensen zijn opgetrommeld naar het centrum van Moskou. Dat die zelfs niet in de buurt van het standbeeld kunnen komen, daarover geen woord.

"Deze gebeurtenis heeft onze hele samenleving verenigd", zegt filmregisseur Fjodor Bondartsjoek niettemin bij het begin van de ceremonie. "Het is lang geleden dat bij een standbeeld zoveel inwoners van Rusland betrokken zijn geweest." Het standbeeld van Vladimir verbindt volgens hem 'het grijze verleden' van de Krim met 'het moderne Moskou'.

De zeventien meter hoge beeltenis van de Middeleeuwse vorst was er waarschijnlijk niet gekomen zonder het Russisch-Oekraïense conflict, dat in twee jaar tijd aan bijna tienduizend mensen het leven heeft gekost. De meeste Russen hebben weinig affiniteit met Vladimir, die regeerde in een tijd dat Moskou nog niet eens bestond.

undefined

Nog groter

In de Oekraïense hoofdstad Kiev staat al sinds 1853 een bekend en imposant standbeeld van Vladimir, hoog boven de linkeroever van de Dnjepr. Met de oprichting van een nog groter monument in Moskou wil Rusland benadrukken dat Vladimir evenzeer - zo niet méér - toebehoort aan de Russische geschiedenis, niet alleen die van Oekraïne. En ook dat in de optiek van het Kremlin Russen en Oekraïners eigenlijk één volk zijn.

"Het standbeeld voor vorst Vladimir is een symbool van de eenheid van alle volken waarvan hij de vader is", concludeert patriarch Kirill alvorens over te gaan tot de inzegening. "Een gedenkteken voor de vader kan overal staan. Maar het is slecht wanneer de kinderen vergeten dat ze één vader hebben."

De afgelopen jaren zijn in Moskou en elders in Rusland diverse omstreden standbeelden verrezen, die tot doel hebben de Russische geschiedenis op eigen wijze in te kleuren en vergeten of verguisde historische figuren te rehabiliteren. Vorige maand werd in de Zuid-Russische stad Orjol ondanks plaatselijke protesten een gedenkteken voor tsaar Ivan de Verschrikkelijke onthuld, in 1566 de stichter van de stad maar ook een man die te boek staat als een massamoordenaar. Nu wordt hij, net als steeds vaker Sovjetdictator Jozef Stalin, voorgesteld als een leider die 'toch ook veel goed heeft gedaan'.

Een paar honderd meter van het nieuwe standbeeld voor Vladimir de Heilige in Moskou deelt een meisje folders uit waarin staat 'wie tsaar Ivan Vasiljevitsj de Verschrikkelijke was, en wat hij heeft gedaan voor Rusland'. Tsaar Ivan hield volgens het pamflet vijanden buiten de deur en stond aan de basis van 'het heilige Rusland'. De campagne voor een standbeeld van de beruchte tsaar in Moskou is al in volle gang. Voorgestelde locatie is pal voor het hoofdkwartier van de geheime dienst.

undefined

Beeldenstorm

Aan standbeelden geen gebrek in Rusland. Elke nieuwe heerser in het Kremlin creëert zijn eigen helden. Toen in 1917 de communisten de macht overnamen moesten talloze beelden uit de tsarentijd het ontgelden. Na de revolutie schoten de nieuwe monumenten als paddenstoelen uit de grond, nu voor grootheden als communistenleiders Lenin en Stalin en hun strijdmakkers. Stalin moest weer verdwijnen na zijn dood in 1953 en de daaropvolgende destalinisatie.

Op de ineenstorting van het communistische bewind in 1991 volgde een nieuwe beeldenstorm. Als eerste ging het standbeeld van Feliks Dzerzjinski tegen de vlakte, de oprichter van de geheime dienst, dat stond op de plek waar sommigen nu Ivan de Verschrikkelijke willen zien. Leninbeelden verdwenen aanvankelijk in snel tempo, maar werden daarna ongemoeid gelaten, met als gevolg dat vrijwel iedere stad nu nog altijd een prominente Lenin bezit.

Ook in Moskou zijn nog wat Dzerzjinski- en zelfs Stalinbeelden overgebleven, meestal aan het oog onttrokken. De laatste jaren is de trend dat 'lege' plekken weer opnieuw moeten worden opgevuld, liefst met de beeltenissen van historische figuren die de roemrijke geschiedenis van het Russische rijk recht moeten doen. Ook de beeltenis van Stalin wint weer terrein.

undefined