Vlaams-Waalse liefde is schaars goed in België

Een Vlaming en een Waal die trouwen? Nee zeg, doe niet zo gek. Vriendschappen over de beruchte Belgische taalgrens heen? Tja...dat blijft toch lastig. Samen naar dezelfde televisie kijken, dat kan toch wel? Ook dat zit er niet in, ze hebben hun eigen zenders in hun eigen taal.

Koppel De Wit/Deborsu
"We trouwen gewoon niet met elkaar. Al stop je Walen en Vlamingen met elkaar in één gebouw." Christophe Deborsu (1965, Waals) spreekt uit eigen ervaring. Zijn voormalige werkgever, de Waalse publieke omroep RTBF, zit samen met het Vlaamse VRT in één gebouw. "Bijna drieduizend werknemers en er zijn maar twee grensoverschrijdende huwelijken", zegt hij al zittend in de tuin in het Vlaamse Schelle. "We kunnen mensen moeilijk dwingen", grapt hij.

Dwang heeft hij in ieder geval niet nodig. De vele kaartjes met felicitaties voor het aanstaande huwelijk met de Vlaamse journaliste Annick De Wit die in de keuken staan, verklappen dat. Samen schreven ze het boek 'Dag, Bonjour!', waarin ze beschrijven waarom Vlaanderen en Wallonië gedoemd zouden zijn om te scheiden. Maar dan moet er wel eerst getrouwd worden, en dat gebeurt zelfs letterlijk al niet.

Hun boek geeft de cijfers. Trouwden in 2010 nog 1.851 Belgen met iemand uit Frankrijk (4,4 procent) en gaven 938 Belgisch-Nederlandse (2,2 procent) koppels elkaar het ja-woord, het aantal Vlaams-Waalse huwelijken bleef steken op 203, dat is dus maar 0,48 procent.

Volgens Annick (1968) is het grootste probleem simpelweg de taal. Het koppel fietste voor een reeks verkiezingsreportages in haar krant Het Laatste Nieuws van Antwerpen - de stad van Vlaams-nationalist en huidig informateur Bart De Wever - naar het Waalse Bergen, waar afscheidnemend premier Elio Di Rupo titelvoerend burgemeester is. "Hoe dichter bij de taalgrens, hoe makkelijker de mensen", zegt Annick die ondertussen de prosecco inschenkt. "Het was daar eigenlijk wel ontspannen. Vlamingen deden bijvoorbeeld gewoon boodschappen in Wallonië."

Christophe schudt ondertussen hevig zijn hoofd. Zijn er ook Walen die boodschappen doen in Vlaanderen? "Nee", zegt hij resoluut. Voor de Waalse publieke omroep maakte hij eens een reportage in Luik, waar Frans de voertaal is. Een aannemer had een bord geplaatst op de openbare weg. 'Omleiding', stond er op het oranje verkeersbord in plaats van 'déviation'. "Iemand had toen op dat bord geschoten." Geschoten, zegt hij nogmaals om de ernst te benadrukken. "De inwoners die ik daarna sprak, vonden dat bord inderdaad een provocatie."

Eind vorig jaar maakte een aannemer dezelfde fout in het Vlaamse Nevele, waar een Franstalig verkeersbord de weg naar de markt had afgesloten. Bewoners stonden op hun achterste benen en politici repten direct van de schandelijke 'verfransing van Vlaanderen'.

De situatie tussen Vlaanderen en Wallonië is 'gespannen', aldus Christophe. "Dan word je supporter voor één van de teams, en dat kan nogal een extreme vorm krijgen." Is er dan ook sprake van vijandschap? Dat is een te groot woord, volgens Annick. "De Vlaming en De Waal, die bestaan niet", zegt ze. "We zijn niet tegen elkaar. Dat geeft een vertekend beeld van de tweespalt, die er natuurlijk wel is." Christophe vreest dat de kloof tussen beide 'volkeren' aan het groeien is. Hij noemt onderwijs, literatuur, film en media als voorbeelden daarvan. "De media in beide landsdelen zijn volledig gesplitst, er is geen enkele band."

Het is wellicht moeilijk voor te stellen wat dit betekent. Een krant als Trouw - die van Friesland tot Maastricht gelezen wordt - bestaat niet in België. Vlaanderen heeft onder andere de Nederlandstalige kranten De Morgen of De Standaard, Wallonië leest Le Soir en L'Echo. Nederland 1, Nederland 2, Nederland 3 als publieke omroep voor iedereen? Onbekend in België, de taalgrens loopt dwars en resoluut door het dagelijkse leven. Er is maar één Waalse journalist die werkt voor 'de andere kant' en dat is, naar eigen zeggen, Christophe Deborsu.

Koppel Van Doninck/Huyghe
"Natuurlijk is taal belangrijk, maar er zijn ook culturele verschillen." Karine Van Doninck (1976) heeft net de kinderen naar bed gebracht en zit samen met haar partner Jo Huyghe aan de grote eettafel in hun Brusselse woning. "Walen zijn veel meer 'bon vivant'. Lekker eten, altijd gastvrij en tijdens de lunch worden de flessen wijn ontkurkt."

Maar het heeft veel nadelen, vindt de Waalse. Ze merkt het tijdens haar werk, waarbij ze als professor biologie aan de Universiteit van Namen (Wallonië) vaak vergaderingen moet leiden. "Ik bereid het keurig voor, maak een agenda en wil die vervolgens puntsgewijs aflopen." Ze zucht, zo gaat het dus vaak niet. Glimlachend: "Ik word 'de Vlaamse' genoemd op het werk".

Jo Huyghe, geboren en getogen in Vlaams-Brabant, schuifelt wat ongeduldig heen en weer op zijn stoel. Dit soort clichés en zo'n discours, daar houdt de 45-jarige architect niet van. "Vlaanderen is efficiënt, Walen zijn chaotisch en lui. Dat zeg je nu eigenlijk", zegt hij tegen Karine. "Het is een self-fulfilling prophecy. Walen onderschatten zichzelf hierdoor." Ach, Karine weet het ook niet precies. Zo voelt ze het nu eenmaal, zegt ze. "En die vriendjespolitiek in Wallonië, daar erger ik me ook aan", zegt ze er nog snel achteraan.

Die Waalse vriendjespolitiek en het zogenoemde cliëntelisme speelden een grote rol in de verkiezingsstrijd van de afgelopen weken. De Vlaams-nationalisten van de N-VA streden volop tegen de Waalse socialisten. Volgens voorman Bart De Wever vloeit er jaarlijks duizend euro per Vlaming naar het 'armlastige' Wallonië. Een bodemloze put of een patiënt aan het infuus, zo wordt Wallonië dikwijls omschreven door de grootste partij van het land, de N-VA.

Karine vindt het hangen van cijfers aan mensen maar 'kleingeestig'. "Gaan we dan alle geschiedenis meenemen en dat ook allemaal verrekenen?", vraagt ze zich af. "Vroeger was Wallonië het rijkste landsdeel vanwege de mijnen, maar daar heeft nu niemand het meer over."

Jo denkt dat het niet per se om het geld gaat, maar om het onverantwoordelijke gebruik ervan. De kinderen van Jo en Karine zijn verdeeld over Nederlandstalige en Franstalige scholen in Brussel en ze merken zeker verschil. "Bij de Franstalige school moet ik vaker betalen, maar de kwaliteit blijft achter. Ons vierde kind gaat zeker weten naar een Nederlandstalige school." Hij pakt nog maar eens de fles rode wijn en schenkt een goed glas vol. "Er is geen Vlaams-Waalse tegenstelling, maar een sociale tegenstelling. Het is politiek zo geëvolueerd."

Koppel Guillaume/Van Damme
De Vlaming Pieter Van Damme (1981) is als fractiesecretaris van de Brusselse sp.a-fractie actief in de politiek. Samen met de van oorsprong Waalse Gladys Guillaume (1976) wonen ze vlak buiten het centrum van Brussel. "Het zijn vooral de media die een bepaald beeld schetsen", benadrukt hij een aantal keer in het gesprek. "We functioneren gewoon apart van elkaar, maar er is geen vijandschap tussen Vlamingen Walen", zegt Gladys.

"Ik ken luie Vlamingen en luie Walen, dus in mijn persoonlijke leven merk ik niet veel van de verschillen", zegt Pieter hardop lachend. Maar het dagelijks leven van de Brusselaar wordt wel degelijk beïnvloed door de tweespalt. "In de hoofdstad leven de twee gemeenschappen naast elkaar. Hier komt alles samen en dat is ingewikkeld", legt hij uit. "Voor alles zijn er twee gemeente-instellingen, want een Nederlandstalige in Brussel mag niet naar een Franstalige instelling. Kinderbijslag, daklozen...noem maar op." Het is het politieke systeem dat het separatisme instandhoudt, denkt Pieter.

Toch lijken alle koppels er redelijk laconiek onder. Er worden grapjes gemaakt over de vreemde trekjes van België als land en de schouders worden meermaals haast onverschillig opgetrokken. Is het dan nooit frustrerend? Gladys slaakt een lichte zucht. "Ja, natuurlijk wel. Maar wij relativeren alles, wat dat betreft zijn we allemaal echt Belgen." Pieter vult haar aan. "Wie naar de verschillen zoekt, vindt ze ook. Maar we hebben meer gemeenschappelijk dan je denkt."

Belgen hebben bijvoorbeeld een 'baksteen in de maag'. Alle drie de koppels noemen het, Belgen verbouwen nu eenmaal graag hun eigen huis. Belgen houden ook van lekker eten én lekker drinken. Speciaal biertjes, chocolade, mosselen, friet of wafels: even speelt de taalgrens geen rol. En als er één ding is dat een nationaal gevoel kan aanwakkeren, dan is het wel sport.

Over twee weken is het zo ver, de eerste officiële WK-wedstrijd van de Rode Duivels. "De Rode Duivels-gekte is atypisch voor België. Zo'n nationaal gevoel is nieuw voor ons", zegt Christophe Deborsu. Zijn kinderen verplichten hem plots Belgische attributen te kopen. "Ik heb zelfs een Belgische onderbroek gekregen voor mijn verjaardag, terwijl ik voor het Franse nationale elftal ben." Maar ondanks zijn voorliefde voor het Franse team, gaat ook zijn hart wel iets sneller kloppen van het plotselinge Belgische succes. "België staat voor Nederland op de Fifa-wereldranglijst, weet u dat wel?", vraagt hij glimlachend.

Toch ziet hij het uiteindelijk somber in voor België. "Het gaat altijd slechter met dit land. Ik ken geen enkele maatregel die België meer bij elkaar brengt. Je hoeft geen separatist te zijn om het zo te zien. Het zou heel verdrietig zijn, maar het is een trein die niet meer te stoppen is."

Anders dan vaak gedacht wordt, willen de meeste Vlamingen en Walen helemaal niet dat België splitst. Nog een overeenkomst. Desondanks is de winst van de Vlaams-nationalistische partij N-VA volgens Annick geen 'super goed nieuws' voor mensen die België als eenheid zien of willen zien. Dat raakt Christophe, als Waal. "Ja, maar als we splitsen, dan ga jij dat niet in je portemonnee voelen. Ik wel. Ga jij mij dan onderdak geven?", vraagt hij haar min of meer retorisch. "Veel van mijn landgenoten...", maar Annick onderbreekt hem. "Lotgenoten, geen landgenoten", zegt ze zacht.