Virtueel inferno
Met belangstelling las ik zaterdag het interview met VVD-senator Sybe Schaap over zijn boek 'Het rancuneuze gif, de opmars van het onbehagen'. (Premier Rutte nam afstand van dit boek, terwijl hij dit weigert te doen van het PVV-meldpunt voor klachten over Midden- en Oost-Europeanen.)
Een verontrustend interview dat over de boosheid van de burger handelt en een somber beeld schetst van de staat waarin het koninkrijk zich bevindt.
De zeer persoonlijke observaties van de VVD-senator zijn zo stellig dat je ervan moet schrikken: 'De Nederlander is boos, verontwaardigd, wrokkig en rancuneus. Deze boosheid is ziekelijk en gevaarlijk'. Deze veralgemenisering is verrassend en het is de vraag of 'de' Nederlander zich in het portret herkent dat van hem uit dik hout wordt vervaardigd.
Ook de link met de jaren dertig is prikkelend. Net als de NSB toen, zou nu de PVV deze boze burgers bedienen. We kunnen ons natuurlijk een goede voorstelling maken van de boze burger uit de jaren dertig. Hij moest een vreselijke crisis ondergaan, verloor zijn werk en stond voor de gaarkeukens in de rij. Maar anno nu bewoont hij wel een van de meest welvarende landen op de aardbol. Bovendien hebben internationale onderzoeken vastgesteld dat het Nederlandse volk tot het meest gelukkige ter wereld behoort.
Als je die boosheid wil doorgronden, moet je misschien naar buiten. Maar ook hier geen spoor van die wrok. Geen hatelijke graffiti's op de muren, in brand gestoken overheidsgebouwen of banken (Griekenland), geen rassenrellen (Engeland, Italië), geen aanslagen (Noorwegen, Frankrijk). Wel redelijk gevulde winkels en bioscopen, en onlangs nog vrolijke ijspret overal in het land. Wat ziet Schaap wat ik niet zie?
In feite komt de senator niet verder dan het verzamelen van hatelijke reacties. Reacties op zijn boek bijvoorbeeld of naar aanleiding van de wet op onverdoofd slachten. We hebben het hier zeer waarschijnlijk over e-mails. De boosheid van 'de' Nederlander blijkt vooral virtueel. Niet echt dus, vaak anoniem, risicoloos en zonder verdere concretisering en gevolgen.
Je moet internet natuurlijk op waarde schatten en niet bij het eerste digitale gebrul in paniek raken. Dat doe ik ook niet als wekelijks onder mijn column reacties van anonieme koppensnellers verschijnen, die schuimbekkend om mijn ontslag schreeuwen. Dan verbeeld ik me hoe deze zogenaamde boze burgers de volgende dag gedwee in de files of de metro staan, op weg naar hun afdelingchef die ze netjes en glimlachend zullen begroeten.
Om het gevaar van de vermeende boosheid tastbaar te maken, haalt senator Schaap de extreem-rechtse massamoordenaar Breivik aan. Maar dat is een Noor! Voor Nederland komt Schaap niet verder dan de moord op Fortuyn (door een linkse activist) en Van Gogh (door een djihadist). Maar die enige twee slachtoffers van het boze decennium worden juist door de senator tot het kamp der boze burgers gerekend.
Nu ben ik de draad helemaal kwijt. Of maakt senator, hoogleraar en filosoof Sybe Schaap van zijn gedachten een oververhitte hutspot? En heeft hij voor zichzelf en zijn eventuele boze lezers, een virtueel inferno op polderformaat verzonnen?
