Reportage
Vindt Mexico met president López Obrador een uitweg uit het geweld?
De aanstaande president van Mexico, Andrés Manuel López Obrador, belooft een einde te maken aan de straffeloosheid in zijn land. Slachtoffers van geweld blijven sceptisch.
Nog voor de volgende spreker de microfoon kan benaderen, stapt Maria Ignacia González Vega naar het podium. Ze houdt een poster vast met daarop de foto’s van haar zonen Andrés en Braulio, die enkele jaren geleden zijn verdwenen in het noorden van het land. “Als ik zou weten dat ze dood waren, dan kon ik tenminste een bloem naar hun graf brengen, maar ik weet niet waar ze zijn”, roept ze naar Andrés Manuel López Obrador, die op een meter van haar staat.
“Mijnheer López Obrador, ik smeek u, alle moeders van verdwenen Mexicanen smeken u”, zegt ze met hese stem, tussen het snikken door. “U bent straks de regering, u kunt een einde maken aan onze pijn. Waar zijn mijn zonen, mijnheer López Obrador? U moet iets doen!”
'We willen antwoorden'
De aanstaande president van Mexico, die op 1 december wordt beëdigd, hoort de smeekbede van González Vega zwijgend aan, met beide handen in de zakken van zijn spijkerbroek. Zijn gegroefde gelaat verraadt geen emotie. Ongeveer een uur en enkele sprekers later stapt hij zelf naar de microfoon.
“De meerderheid van de Mexicanen heeft de afgelopen verkiezingen voor verandering gekozen, en daarom zijn we hier”, zegt hij, met de hem typerende lange pauzes tussen woorden en zinnen. “We gaan een einde maken aan deze crisis, aan deze pijn, deze nachtmerrie. Ik zal het volk niet teleurstellen.”
De ontmoeting, afgelopen vrijdag, tussen López Obrador en honderden familieleden van vermoorde en verdwenen Mexicanen, in een conferentiecentrum in Mexico-Stad, verloopt gespannen. Het aanstaande staatshoofd is gekomen om in grote lijnen zijn plannen voor hervormingen van de Mexicaanse rechtsstaat uit te leggen, maar van een rustig gesprek met het publiek is geen sprake. De families schreeuwen López Obrador tientallen malen, indiviueel en collectief, hun woede en verdriet toe: “Waar zijn onze kinderen? We willen antwoorden!”
'Luisterfora'
Het is een inmiddels bekende scène, sinds de aanstaande regering na de verpletterende verkiezingsoverwinning van López Obrador van 1 juli een serie volksraadplegingen in het hele land aankondigde, met als doel in gesprek te gaan met burgers en mensenrechtenorganisaties over hoe Mexico een veiliger land met een functionerende rechtsstaat kan worden. De nieuwe regering noemt deze bijeenkomsten ‘Luisterfora’.
De verwachtingen onder de kiezers zijn hooggespannen. De aanstaande president won met meer dan de helft van de stemmen en zijn partij, de Beweging voor Nationaal Herstel (Morena) heeft samen met twee kleinere coalitiepartners een absolute meerderheid in zowel de Senaat als het Huis van Afgevaardigden.
Dat enorme mandaat is het resultaat van de onvrede onder de Mexicanen over de uit de hand gelopen corruptie en de golf van crimineel geweld, die onder de huidige president Enrique Peña Nieto en diens voorganger, Felipe Calderón, aan meer dan tweehonderdduizend Mexicanen het leven heeft gekost. Tenminste dertigduizend mensen worden daarnaast vermist en maandelijks worden overal in het land massagraven gevonden. De rechtsstaat functioneert nauwelijks; volgens mensenrechtenorganisaties levert minder dan twee procent van de in Mexico gepleegde misdaden een veroordeling op.
Amnestie
López Obrador heeft tijdens zijn campagne veelvuldig beloofd dat hij de criminaliteit en de straffeloosheid in zijn land stevig gaat aanpakken. Tijdens de campagne liet hij daarover weinig details los, maar inmiddels beginnen de contouren van zijn beleid vorm te krijgen. López Obradors regering wil een vorm van ‘transitionele gerechtigheid’ invoeren, onder meer via ‘Waarheids- en Straffeloosheidscommissies’, die de daders van het geweld moeten identificeren en het falen van de rechtsstaat in kaart brengen. Ook pleit de nieuwe president voor amnestie voor criminelen van lager niveau, waaronder opiumboeren en drugsdealers.
Niet iedereen kan zich in die voorstellen vinden. Vooral de familieleden van de duizenden vermoorde en vermiste Mexicanen zien niets in een pardon. Enkele eerdere ‘Luisterfora’, in steden als Acapulco en Morelia, verliepen daardoor chaotisch. Familieleden en slachtoffers riepen ‘geen pardon, geen vergetelheid!’ en weigerden plannen van de nieuwe regering te accepteren zonder antwoorden te krijgen op vragen als hoe de nieuwe regering de in massagraven gevonden menselijke resten gaat identificeren en gaat zoeken naar vermiste burgers.
“De eisen van slachtoffers en hun familieleden zijn duidelijk. Vanuit hun geluid moet een begin worden gemaakt aan een nationale discussie over gerechtheid in Mexico”, zegt Edgar Cortez van het Instituut voor Mensenrechten en Democratie. “Er is inderdaad geen overeenstemming over een mogelijke amnestie, maar toch ben ik optimistisch dat er met deze regering iets bereikt kan worden. Het feit dat er op vrij grote schaal met slachtoffers gesproken wordt, is buitengewoon positief. Dat heeft geen enkele winnaar van de verkiezingen voor zijn aantreden eerder gedaan.”
Kogels vliegen nu ook rond in Mexico-Stad
Terwijl grote delen van het land al jaren worden ondergedompeld in geweld, gold Mexico-Stad lang als een oase van relatieve rust. De moord op vijf mensen vlakbij het onder toeristen populaire Garibaldi Plein, afgelopen vrijdag, versterkt echter de angst onder inwoners dat ook de hoofdstad steeds vaker het doelwit is van crimineel geweld.
Volgens de autoriteiten is de georganiseerde misdaad vrijwel zeker verantwoordelijk voor de schietpartij. Drie onbekenden, verkleed als mariachizangers, benaderden een restaurantje en openden het vuur, waarbij vijf mensen omkwamen en nog eens acht gewond raakten.
Van de daders ontbreekt ieder spoor.
Lees ook:
De toekomstige president van Mexico vindt het geen enkel probleem dat zijn ambtenaren overwerken
Ambtenaren van de Mexicaanse federale overheid moesten afgelopen week even behoorlijk slikken, toen Andrés Manuel López Obrador, die op 1 december wordt ingezworen als Mexico's volgende president een opmerkelijk proefballonnetje opliet.
