Vijfsterrenbeweging deelt mep uit
Slecht nieuws voor Matteo Renzi: na Italië ruim twee jaar te hebben geregeerd, daalt de populariteit van zijn Partito Democratico (PD) terwijl die van protestpartij Vijfsterrenbeweging groeit. De uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen van afgelopen zondag zijn een klap voor Renzi, die ook de partijleider van de PD is.
En ze beloven niet veel goeds voor zijn politieke houdbaarheid: in oktober wordt er een referendum gehouden waar hij zijn lot als regeringsleider aan heeft verbonden.
Zoals verwacht verloor de kandidaat van Renzi's partij in Rome van de kandidate van de Vijfsterrenbeweging, Virginia Raggi. Zorgwekkender voor Renzi is dat de PD het ook in Turijn niet van de protestpartij heeft kunnen winnen. Want in tegenstelling tot Rome is Turijn de afgelopen vijf jaar heel redelijk door de PD bestuurd; dat de Vijfsterrenbeweging de regeringspartij dan toch ook daar heeft verslagen, betekent dat veel kiezers - net als in Spanje, bijvoorbeeld - hopen dat een protestpartij kan zorgen voor verandering, voor een nieuwe manier van politiek bedrijven.
Eerlijkheid
De Vijfsterrenbeweging, die in 2009 door cabaretier Beppe Grillo is opgericht, is uniek in Europa. Ze is niet duidelijk links - zoals Podemos in Spanje en Syriza in Griekenland - en niet duidelijk rechts. De partij heeft het vooral over eerlijkheid en transparantie en wil niets te maken hebben met de gevestigde politieke klasse - die staat voor corruptie, dikke salarissen en achterkamertjespolitiek. Grillo heeft het ook niet zo op immigratie en de euro, maar die kwesties staan niet boven aan zijn politieke agenda.
Bij de parlementsverkiezingen in 2013 deed de protestpartij het al heel goed met een kwart van de stemmen. Ook nu is het succes groter dan verwacht. In het merendeel van de 1300 gemeentes waar werd gestemd, deed de Vijfsterrenbeweging niet mee. Maar in de twintig gemeentes waar de Vijfsterrenbeweging de tweede, beslissende stemronde haalde, heeft ze negentien keer gewonnen. De partij gaat nu voor het eerst twee grote steden besturen, dat is een doorbraak. Kopstuk Luigi Di Maio (29) keek gisteren al vol vertrouwen naar de volgende - landelijke - verkiezingen: "De burgers hebben erkend dat wij in staat zijn om te regeren. Wij zijn nu klaar voor Italië."
Hoe de Vijfsterrenbeweging het in Rome en Turijn zal doen, weet niemand. Want de Romeinse advocate Virginia Raggi (37) en de onderneemster Chiara Appendino (32) uit Turijn zijn onbekende vrouwen met nauwelijks politieke ervaring. In de kleinere steden Parma en Livorno, die al door hun partij worden bestuurd, gaat het niet zo lekker. Zo is de burgemeester van Parma door Grillo geschorst omdat justitie een benoeming onderzoekt die niet volgens de regels zou zijn gegaan.
Ervaring niet gewenst
De PD heeft wél veel bestuurservaring en lijkt daarvoor juist afgestraft. De regeringspartij heeft niet alleen beroerd gepresteerd in Rome en Turijn, maar ook in Napels. En in Milaan is maar nét van de rechtse kandidaat gewonnen.
Deze uitslagen zijn verontrustend voor Renzi (41) - ook al gaat het om lokale verkiezingen. Want in oktober is er een referendum over de hervorming van de structuur en functie van het Italiaanse parlement. Renzi wil dat de Eerste Kamer veel kleiner en minder machtig wordt. Hij is ervan overtuigd dat partijen die de landelijke verkiezingen winnen daardoor voortaan stabieler en daadkrachtiger kunnen regeren. Renzi zegt dat hij aftreedt als de kiezers de hervorming over vier maanden afwijzen. Het referendum is dus ook een stemming over zijn premierschap en de PD. Alle oppositiepartijen zijn tegen de hervorming. Afgaande op het huidige stemgedrag van de kiezers zal het voor Renzi knap lastig worden om in oktober voldoende Italianen achter zich te krijgen, en de val van zijn regering te voorkomen.
