Vervreemdende schoonheid

'The Life and Death of Marina Abramovic'
Regie Robert Wilson. Carré Amsterdam. www.hollandfestival.nl

Drie zwarte open kisten met het opgebaarde lichaam van Marina Abramovic. Drie honden snuffelen eromheen. Eentje zet heel even zijn voorpoten op de rechterkist en drukt zijn neus tegen de zijkant van het spierwitte masker. Zou daar haar echte lichaam...?

De proloog van 'The Life and Death of Marina Abramovic' is even helder als mystificerend. Als Abramovic overlijdt, wil ze in de drie belangrijkste steden van haar leven - Belgrado, Amsterdam, New York - begraven worden. Geheim blijft welk graf haar echte lichaam herbergt.

Juist door de honden oogt het als een performance, die tot in het oneindige kan voortduren. Waarmee theatermaker Robert Wilson de essentie van wat het werk van deze performancekunstenares zo fascinerend maakt, heeft getroffen.

Het is een van de weinige beelden, die je als een directe verwijzing kan zien. Anders dan Charles Atlas en Michael Laub, die eerder een theaterbiografie maakten, doet Wilson geen enkele poging Abramovic' oeuvre te duiden. Hij heeft zich voornamelijk op het leven, de gewelddadige jeugd en andere tragische ervaringen van Abramovic gericht. En daarmee een heel eigen kunstwerk gecreëerd.

Abramovic is ook live zijn materiaal, als zichzelf maar vooral in de rol van haar gehate moeder. Hard en ritmisch echoënde voetstappen zorgen dan steeds voor een sfeer van dreiging. Daarnaast kleuren nog twee grote kunstenaars andere aspecten in. Zeldzaam ontroerend hoe zanger Antony, zingend over bloed als bron van creativiteit, zijn stem licht haperend laat deinen als een naald die net niet in de groef van een grammofoonplaat blijft hangen.

Acteur Willem Dafoe zorgt als verteller voor de lichte noot. Op een plateautje met ingepakt meubilair, met feloranje haarbos en verdraaide stem brengt hij jaartallen als een clownsnummer. Wat té, naar mijn smaak. Een droge opsomming, zoals later vanuit een berg krantenpapier, is sterker. Heel wat feiten dragen de satire immers al in zich. De moeder die na Abramovic' eerste tentoonstelling schrijft: "Je schilderijen hebben mooie lijsten."

Juist het dooreen schuiven van karikaturale, surrealistische en puur esthetische tableaus geeft de tragiek een vervreemdende, soms verstilde en dan weer groteske schoonheid. Groene pierrots, zwart gevleugelde gedaantes op palen, brekende glazen wanden, een Servisch vrouwenkoor met hartverscheurend melancholieke liederen, s.m.-taferelen met blote borsten, netkousen en touw.

Of je alles begrijpt, of wel of niet elementen uit performances herkent - een geborstelde schedel, een om een hals gesnoerde python - is niet essentieel. Wilsons beeldtaal moet je gewoon ondergaan. Dat je je gaandeweg toch bewust wordt van de relatie tussen Abramovic' schrijnende zeer en de fysieke pijn die zij zichzelf in haar performances oplegde is dan een bijzondere gewaarwording.

Hanny Alkema

undefined