Verplichte anticonceptie voor kwetsbare vrouwen
De gemeente Rotterdam wil dat ouders die absoluut niet in staat zijn om een kind op te voeden, verplicht kunnen worden tot het gebruik van anticonceptie.
De maatregel moet er komen voor moeders met (een combinatie van) zware psychische problemen, een verstandelijke beperking of verslavingen. "Vrije gezinsvorming en de integriteit van het lichaam zijn fundamentele rechten", zegt zorgwethouder Hugo de Jonge (CDA). "Maar het veilig in een gezin opgroeien is voor een kind net zo'n fundamenteel recht."
Rotterdam wil de maatregel invoeren voor moeders met grote problemen, van wie eerder geboren kinderen al uit huis geplaatst zijn en die niet te bewegen zijn om vrijwillig anticonceptiemiddelen te gebruiken. De Jonge: "Soms gaat het om vrouwen die ontzettend verslaafd zijn, of bijvoorbeeld om vrouwen die in de prostitutie werken en hogere inkomsten krijgen wanneer zij zwanger zijn." Embryo's van moeders met een verslaving of andere psychische problemen lopen in de eerste maanden van de zwangerschap vaak al onomkeerbare hersenbeschadigingen op.
Kinderen van ouders van wie de rechter vindt dat zij ongeschikt zijn voor het ouderschap, kunnen in de huidige situatie tijdens de zwangerschap onder toezicht geplaatst worden. Na de geboorte worden de kinderen meteen uit huis geplaatst. Zo wordt het leed alleen maar vergroot, zegt hoogleraar Paul Vlaardingerbroek, die meewerkt aan het Rotterdamse plan. "De moeder weet dat zij het kind mag laten groeien in de buik, maar dat het daarna bij haar wordt weggehaald. Het kind groeit niet op bij de eigen ouders en zal altijd in onzekerheid leven: word ik later net zoals mijn moeder?"
Daarom moet een rechter verplichte anticonceptie kunnen opleggen, vinden hij en de gemeente Rotterdam.
Regelgeving
Staatssecretaris Van Rijn van volksgezondheid onderzoekt hoe de regelgeving nu in elkaar steekt, en of de wet zou moeten worden aangepast voor wat Rotterdam wil. Het ministerie neemt vooralsnog geen standpunt in de kwestie in.
In 2012 werd de discussie over verplichte anticonceptie ook aangezwengeld, toen door Pieter van Vollenhoven. Een paar jaar eerder stelde PvdA-Kamerlid Marjo van Dijken een wetswijziging voor. Politieke partijen vonden het toen een te grote inbreuk op de rechten van aanstaande ouders. "Inmiddels is de sfeer anders", denkt De Jonge. "De rechten van ouders stonden altijd voorop."
In Rotterdam zouden tien à twintig ouders in aanmerking komen voor verplichte anticonceptie. Ongeveer vierhonderd vrouwen gaan begeleiding krijgen. Die zitten in een fase van hun leven die niet geschikt is om zwanger te worden, zegt Connie Rijlaarsdam, die de Rotterdamse proef leidt. "Illegalen, loverboyslachtoffers, verslaafden, dak- en thuislozen, prostituees."
Rijlaarsdam leidt ook een vergelijkbaar programma in Tilburg. De resultaten daar zijn positief, zegt zij. Van de 165 vrouwen en vier mannen die sinds 2014 begeleid worden, is 80 procent vrijwillig anticonceptie gaan gebruiken. Omdat de vrouwen vaak niet het overzicht en de discipline hebben om dagelijks de pil te slikken, krijgen zij een spiraaltje of een implanon, een anticonceptiestaafje, ingebracht.
'Mijn beperkte ouders konden alleen heel primair reageren'
Nee, het gaat te ver om te zeggen dat haar ouders verplicht anticonceptie hadden moeten gebruiken. "Dat zou betekenen dat ik niet geboren had moeten zijn. En ik vind mijn leven nu heel leuk." Maar toch: "In theorie was het wel verstandig geweest".
De ouders van Frieda van den Hoeven (30) hebben een verstandelijke beperking. Net als haar broer. Zij en haar elfjarige zusje niet. Sinds een paar jaar zorgt Van den Hoeven voor haar zus. En ze traint gezinscoaches om om te gaan met gezinnen zoals dat waar ze zelf uit komt. Als klein kind was de verhouding met haar ouders 'nog wel oké'. "Je voelt wel dat zij tekortschieten. Als je niet kunt douchen, omdat je ouders 'Goede Tijden' willen zien, of wanneer er onvoldoende voedzame voeding is." Het allergrootste mankement was dat de opvoeding emotioneel eenrichtingsverkeer was. "Een kind heeft de behoefte geknuffeld te worden. Dat deden mijn ouders wel, maar alleen vanuit hun eigen behoefte. Niet wanneer ik het nodig had."
Toen ze ouder en mondiger werd, uitte dat zich bij haar ouders in agressie, verwaarlozing en mishandeling. "Ze konden niet anders. Ze konden alleen heel primair reageren." In de omgeving had niemand door dat zij verstandelijk beperkt waren. "Mijn ouders konden heel goed een sociaal wenselijk beeld ophouden."
Met haar is het goed gekomen, en zij is haar ouders dankbaar dat zij de zorg van haar jongere zusje aan haar wilden overdragen. "Een rechter had dat nooit goedgekeurd, er had nog geen zichtbare mishandeling of misbruik plaatsgevonden."
Door haar ervaringen vindt zij dat de overheid moet kunnen ingrijpen, wanneer mensen kinderen willen, die niet voor ze kunnen zorgen. Met dwang, als het moet. "Ik heb een meisje meegemaakt dat de hamster uit het raam gooide, omdat ze gek werd van het gepiep. Zij wilde graag een baby. Hoe doe je dat dan als die ligt te huilen?"
Door haar jeugd is het voor Van den Hoeven makkelijker om met mensen met een beperking om te gaan, dan om zich een houding te geven op een feestje of een borrel. "Maar dat is ook de reden dat ik dit werk zo fijn vind om te doen."
