’Verplichte aanwezigheid kan averechts werken’

Het is belangrijk dat ouders aanwezig zijn bij de rechtszaak tegen hun kind, legt hoogleraar jeugdrechtspleging Ido Weijers uit. „Rechters willen de ouders namelijk vragen kunnen stellen. Bijvoorbeeld over de thuissituatie”, vertelt hij. „Of ze willen van vader en moeder weten hoe zij op het delict hebben gereageerd. Als de jongen thuis al hard is aangepakt, kan de rechter daar in zijn vonnis rekening mee houden.”

„Voor de rechter is ook van belang hoe de ouders de toekomst van hun kind zien. In welke richting moet hun jongen worden geduwd? Moeten we hem nu flink aanpakken, of moet hij juist een behandeling krijgen voor zijn agressieve gedrag?”

Justitie in Utrecht begint vandaag een proef waarin ouders van minderjarige verdachten meer bij de strafzaak tegen hun kind worden betrokken. Dat gebeurt op twee manieren, legt Weijers uit. „Ten eerste krijgen de ouders voorlichting zodat ze hun rol in de rechtszaal beter begrijpen. Ze moeten snappen waarom het belangrijk is erbij te zijn. Ten tweede krijgen rechters en officieren van justitie extra training in het betrekken van de ouders bij de zitting, zodra die verschenen zijn.”

Vooral Marokkaanse ouders komen te weinig opdagen bij de rechtszaken tegen hun kinderen, Ze hebben verschillende redenen om niet te verschijnen, zegt Weijers. „Soms weten ze niet dat er een rechtszaak is, of ze begrijpen uit de ambtelijke, Nederlandse brief niet dat zij ook uitgenodigd zijn. Of hun zoon heeft die brief van het OM al uit de brievenbus gevist, voordat zijn ouders hem konden lezen. Er zijn ook ouders die zich generen. En als een jonge Marokkaan voor de zoveelste keer voor de rechter staan, denkt zijn vader of moeder wellicht: wat heeft het voor zin als ik daar wéér heenga?”

Ouders zijn niet verplicht mee te doen aan het project in Utrecht. Maar sinds kort kunnen kinderrechters wel besluiten dat ouders die niet op komen dagen, door de politie van huis worden gehaald en naar de rechtbank worden vervoerd. Weijers verwacht daar echter weinig heil van. „Het is beter om de ouder op vrijwillige basis bij de rechtszaak tegen hun kind te betrekken, zoals in Utrecht gebeurt. De nieuwe wet, die de kinderrechter de bevoegdheid geeft ouders op te laten halen, is bedacht vanuit het slachtoffer; die zou er baat bij hebben als de ouders van de dader aanwezig zijn op de zitting. Daar ben ik niet van overtuigd.”

Verplichte aanwezigheid kan zelf averechts werken, vreest Weijers. „Ouders die niet op komen dagen, worden van hun bed gelicht en in een politiebusje naar de rechtszaal gebracht.” Die keiharde aanpak zal de situatie alleen maar verergeren, denkt hij. „Het zal de verhoudingen in het gezin niet bevorderen. Ouders moeten streng worden behandeld, maar met respect. Als je ze met een politiebus aanvoert, zitten ze verongelijkt, als een soort verdachte, op de zitting. En dat heeft een heel negatief effect op hun zoon, de echte verdachte.” Het is daarom Weijers’ ’stille hoop’ dat de proef in Utrecht aantoont dat verplichte aanwezigheid voor ouders eigenlijk overbodig is.