Verkiezingen hebben Nederland verkruimeld
Nederland is het land van de partijtjes geworden, zegt hoogleraar bestuurskunde Frank Hendriks. De stembusuitslag heeft de lokale democratie verkruimeld.
Hij stelde zich van tevoren de vraag of deze gemeenteraadsverkiezingen in het teken zouden staan van de lokalisering of de nationalisering? Maar na een nacht vol uitslagen is Frank Hendriks wakker geworden met de conclusie: allebei!
De hoogleraar vergelijkende bestuurskunde aan de universiteit van Tilburg ziet dat de lokale partijen duidelijk hebben gewonnen en dat er tegelijkertijd sprake is van wat hij noemt ‘verkruimeling’. “We zijn een land van partijtjes geworden”, zegt hij.
Maar óók zien we volgens Hendriks dat nationale thema’s deze verkiezingen beïnvloeden. “De enorme concurrentie tussen GroenLinks en D66 was overduidelijk, en niet op thema’s die louter lokaal zijn. GroenLinks heeft geen last gehad van compromissen, die de partij had moeten sluiten als ze was toegetreden tot een kabinet met VVD en D66. Die partij kon een eigen geluid laten horen. D66 daarentegen heeft juist last van de regeringsdeelname. De draai die de partij heeft gemaakt door in te stemmen met de afschaffing van het referendum én de instemming met de zogenaamde Sleepwet, heeft D66 stemmen gekost. Men dacht dat de hoogopgeleide achterban die gematigde positie na regeringsdeelname wel zou snappen, maar dat is dus minder het geval dan men hoopte.” De partij lijkt er voor afgestraft.
Een ander opvallend punt vindt de hoogleraar de ontwikkeling op de rechterflank. "Vorig jaar nog stonden de Tweede Kamerverkiezingen in het teken van de vraag of het nationaal-populisme zou winnen. We zien een jaar later tijdens de gemeenteraadsverkiezingen dat de PVV, maar ook het Forum voor Democratie van Thierry Baudet, slechts een bescheiden winst boekt. De beide partijleiders benadrukken natuurlijk de zonnige kant maar van een doorbraak à la Pim Fortuyn, die in 2002 direct met zeventien zetels in de Rotterdamse raad kwam, is geen sprake.” Je kunt volgens Hendriks vragen stellen bij de lokale mobilisatiekracht van de PVV. “Na veertien jaar doet die partij nu mee in slechts dertig gemeenten, en oogst dan nog een bescheiden aantal zetels.”
Nek-aan-nekrace
Als derde vindt Hendriks het verloop van het referendum opvallen, een onderwerp waarover hij vorig jaar nog het boek ‘Democratische zegen of vloek’ uitbracht. “De opkomst is natuurlijk opgestuwd door de gelijktijdige raadsverkiezingen, maar ook in de gemeenten waar géén raadsverkiezingen werden gehouden werd de drempel van 30 procent meestal gehaald."
De nek-aan-nek-race valt ook op. "Zelfs in mijn eigen gemeente Breda, die gedomineerd wordt door de VVD, stemmen bijna evenveel kiezers tegen als voor de nieuwe wet op inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Vaak is het referendum weggezet als iets van het rechtse populisme. Maar de initiatiefnemers kwamen dit keer niet uit die hoek."
Allemaal ingrediënten voor de Eerste Kamer, die de voorgenomen afschaffing van het referendum hierdoor extra kritisch zal beoordelen.
Benieuwd naar de uitslag van de raadsverkiezingen en het referendum in uw gemeente? Bekijk hier onze interactieve kaart van Nederland. Meer artikelen over de gemeenteraadsverkiezingen vindt u hier.
