Verkeerd vergeleken

Volgens Madeleine Albright (voormalig minister van buitenlandse zaken) hebben de Verenigde Staten de hulp van Europa nodig om de naweeën van de oorlog tegen Irak op te vangen: ,,Irak was een oorlog uit keuze, niet uit noodzaak, maar het nu rechtzetten is een noodzaak, geen keuze. Het is duidelijk dat wij daar jullie hulp bij nodig hebben. Maar de Europeanen hebben nu een houding van 'eigen schuld, dikke bult'. En dat is niet erg volwassen. Er moet meer begrip komen dat het effect van deze oorlog ons allemaal raakt. Europa is in de vorige eeuw in twee oorlogen beland die niet echt briljant waren, en we zijn toen te hulp geschoten.''

Welk standpunt neemt Albright hier in? Standpunten kunnen van alles zijn: een besluit, een advies, een claim, een conclusie, een bewering. Wil iets een standpunt zijn, dan moet degene die het naar voren brengt, geloven dat de luisteraar of lezer de geuite mening niet zonder meer accepteert. Ervan uitgaan dat de uitspraak op zijn minst betwijfeld wordt.

Albrights uitspraak ,,Er moet meer begrip komen dat het effect van deze oorlog ons allemaal raakt'' kan een standpunt zijn. De meeste argumentatietheoretici noemen het modale werkwoord 'moeten' een aanwijzing. Niet alle uitspraken met 'moeten' zijn echter een standpunt. Aristoteles stelt bijvoorbeeld hogere eisen aan een thesis (een te verdedigen stelling), de voorloper van de notie 'standpunt'. Een thesis is in zijn ogen tegengesteld aan de algemene opinie en wordt naar voren gebracht door iemand die befaamd is als filosoof. Ook niet-filosofen kunnen in principe een thesis presenteren, maar dan is zo'n standpunt het niet waard om je gedachten erover te laten gaan. Aandacht besteden aan de zienswijzen van gewone mensen die tegengesteld zijn aan de gangbare opvattingen, noemt Aristoteles stompzinnig.

De definitie van standpunt is in de loop der eeuwen zo opgerekt dat we inmiddels een uitspraak van Madeleine Albright best ter overweging mogen nemen. Of zij gelooft dat de zin ,,Er moet meer begrip komen dat het effect van deze oorlog ons allemaal raakt'' niet zonder meer geaccepteerd zal worden, moet blijken uit haar vervolg. Als dat vervolg tot doel heeft de ontvangers te overtuigen, dan veronderstelt Albright twijfel. Dan is het vervolg een rechtvaardiging, motivatie, reden, kortom een argument, waar je 'want' voor kunt zetten: ,,Er moet meer begrip komen dat het effect van deze oorlog ons allemaal raakt. Want Europa is in de vorige eeuw in twee oorlogen beland die niet echt briljant waren, en we zijn toen te hulp geschoten''.

Met deze tweede zin als argument valt Albright gemakkelijk een drogreden te verwijten. Bijvoorbeeld de ignoratio elenchi, waarbij het argument en het standpunt niet goed op elkaar aansluiten. Aristoteles reserveerde deze drogreden voor gevallen waarbij de betoger denkt een bepaalde stelling te hebben bewezen maar op zijn gunstigst een andere stelling heeft bewezen. Misschien heeft Albright met ,,Want Europa is in de vorige eeuw in twee oorlogen beland die niet echt briljant waren, en we zijn toen te hulp geschoten'' bewezen dat Europa Amerika moet helpen in Irak. Zo van:

'Voor de oorlog in Irak geldt dat Europa Amerika moet helpen',

want: 'Voor de Europese oorlogen in de vorige eeuw die niet echt briljant waren, geldt dat Amerika Europa geholpen heeft',

en: 'De Europese oorlogen in de vorige eeuw die niet echt briljant waren, zijn vergelijkbaar met de oorlog in Irak.'

Het standpunt 'Voor de oorlog in Irak geldt dat Europa Amerika moet helpen' sluit weliswaar mooier aan op de argumentatie, maar hiermee zou Albright de drogreden begaan van de verkeerde vergelijking. Er zijn te veel relevante verschillen tussen de huidige oorlog in Irak en de wereldoorlogen in Europa om de vergelijking op te laten gaan.

Maar Albright scoort deze drogredenen alleen als ze daadwerkelijk argumenteert. Mocht zij de zin ,,Europa is in de vorige eeuw in twee oorlogen beland die niet echt briljant waren, en we zijn toen te hulp geschoten'' bedoelen als uitleg of specificatie, dan is er niet eens sprake van een redenering. En zonder redenering geen drogreden.