Vele ogen maken een marteling

Dag en nacht een camera bij je dragen, waardoor alles wat je doet live via internet te volgen is. Ook als je op de wc zit, seks hebt, onder de douche staat of een slok melk direct uit het pak drinkt (waarover later meer).

Vergeet het, dat zijn helemaal niet de ergste momenten dat je naar privacy snakt, zeggen de programmamakers Nicolaas Veul en Tim den Besten. Veel erger zijn de momenten dat je verdrietig bent, ruzie maakt of emotionele gesprekken wil voeren met je vrienden. Als er dan honderden mensen meekijken via internet die de gebeurtenissen ook nog eens uitgebreid becommentariëren op sociale media, voel je pas hoe beperkend die totale openheid werkt.

Veul en Den Besten, die eerder voor de VPRO een maand in een bejaardenhuis gingen wonen en een programma maakten over de grenzen van hun eigen seksualiteit, ondervonden het voor hun nieuwste project 'Super Stream Me'. Eind augustus hingen ze een camera om, waarna alles wat ze deden via internet te volgen was. Morgen is op NPO 3 het eerste deel te zien van de vierdelige docureeks over het project .

Wie het boek 'The Circle' van Dave Eggers heeft gelezen, moet het bekend voorkomen. De hoofdpersoon, die bij een groot en machtig internetbedrijf werkt, gaat daarin als één van de eersten 'transparant'. Dat betekent dat alles wat ze doet live via internet te volgen is.

Uitgeput
"Het gaat niet eens zozeer om het daadwerkelijk meekijken met iemands leven", zegt Veul. "Het idee dat mensen kunnen meekijken is al erg genoeg. Je gaat instinctief jezelf beschermen. Ik ging me als een ideale schoonzoon gedragen. En zei ook geen onaardige dingen meer over anderen."

Deed Veul door de continue aanwezigheid van de camera eerst vooral zijn best om door zijn kijkers leuk gevonden te worden, uiteindelijk sloeg hij door naar de andere kant. Hij zette zichzelf emotioneel uit. "Ik was al na dag vier totaal uitgeput. Dat pleasen kon ik niet volhouden. Daarom werd ik uiteindelijk een soort afgeslankte versie van mezelf."

Den Besten reageerde heel anders. Hij probeerde de camera zoveel mogelijk te negeren en gewoon zijn leven te leiden. "Ik lag ook wel eens hele dagen in bed. Daar heb ik veel positieve reacties op gehad. Mensen vonden het een opluchting om te zien dat ik, net als zij, helemaal niet zo'n spannend leven heb."

Twitter
Toch was het uiteindelijk Den Besten die knapte. "Ik ben weggelopen, heb mijn telefoon uitgezet en ben op een terras gaan zitten om een gin-tonic te drinken. Tot een jongen op het terras riep: Hé Tim, waar is je camera? Toen raakte ik in paniek, werd ik zelfs paranoia. Ik ben naar mijn eigen huis gegaan en heb de deur gebarricadeerd."

Veul: "Ik kwam in het huis waar we tijdens het project woonden en zag Tims camera gericht op zijn bed, zonder dat Tim erin lag. Via Twitter las ik dat hij hyperventilerend was weggerend. Toen kwam bij mij het beeld op van een martelkamer. Het totale gebrek aan privacy maakt je gek."

Den Besten: "Het vreemde was dat ik op dat moment helemaal niet dacht dat daarmee het project afgelopen was. Ik had gewoon even een moment voor mezelf nodig, dat was alles."

Toch besloten de programmamakers dat het na vijftien dagen genoeg was geweest. De test om te leven zonder privacy was geslaagd. Nou ja, geslaagd: er was spannende tv van te maken. "Hoe meer wij een fragment níet in de docureeks wilden hebben, hoe zekerder het was dat het erin kwam", zegt Den Besten. Veul: "Toen ik de eerste montage zag, moest ik huilen. Het is vreselijk om mezelf zo te zien, met een adrenalinekop. Als een bang dier eigenlijk."

Stroom commentaren
Wat het ook niet makkelijker maakte, was de stroom commentaren op sociale media. Kijkers hadden over alles een mening. Den Besten die een slok melk uit het pak drinkt? Onhygiënisch, was het commentaar. En wist Tim niet dat melk drinken helemaal niet goed voor je is? En waarom is dat eigenlijk geen biologische melk? Om gek van te worden, aldus Den Besten.

Uiteindelijk is 'Super Stream Me' een pleidooi voor het belang van privacy. "We vullen nu al onze intiemste vragen in Google in, de overheid weet van alles over ons", zegt Veul. "Maar weinig mensen lijken zich er echt druk om te maken. Privacy is een abstract begrip. Hopelijk maken wij het wat meer emotioneel beladen."

En heeft het project de programmamakers zelf veranderd? "Ik ben sindsdien veel minder gaan posten op sociale media", zegt Veul. "Ik heb heel erg het gevoel gekregen: waarom filteren we onszelf de hele tijd? Waarom doen we allemaal mee aan de grote marketing van onszelf door alles zo leuk voor te doen? Het is niet de echte wereld."

Den Besten denkt daar anders over. "Ik ben me er juist bewust van geworden hoe mooi dat is. Dat je de vrijheid hebt je leven te filteren en dat je zelf kiest welke kant je van jezelf laat zien op sociale media. Ook dat is een vorm van privacy."

Het VPRO-programma 'Super Stream Me' is vanaf morgen wekelijks te zien om 21.05 uur op NPO3.