Veeleisend werk voor weinig geld

Wat maakt een raadslid een goed raadslid? Dat is een ingewikkelde vraag, die Huri Sahin zichzelf weleens gesteld heeft. Sahin is verbonden aan ProDemos, een Haags instituut dat zich inzet voor democratie en rechtsstaat, op landelijk en lokaal niveau.

Sahin: "Is een goed gemeenteraadslid iemand die alle stukken leest, en zijn dossiers tot op de komma kent? Is het iemand die heel goed kan debatteren, die het politieke spel in zijn vingers heeft? Of iemand die via sociale media met veel burgers in contact staat?"

Voor Sahin, zelf oud-raadslid in Zoetermeer voor de PvdA en later voor GroenLinks, is een goed raadslid iemand die zelfbewust, met een helder doel voor ogen aan zijn termijn begint: "Je moet goed van tevoren bedenken: wat wil ik de komende vier jaar in de raad bereiken, en hoe ga ik dat doen? Je kunt iets heel groots nastreven, bijvoorbeeld de hele toekomstvisie van je stad veranderen. Of iets heel kleins, op wijkniveau. Als je daarin succesvol kunt zijn, ben je in mijn ogen een goede lokale volksvertegenwoordiger", zegt Sahin.

Stukken niet gelezen
Raadsleden klagen nog weleens over de kwaliteit van het werk dat hun collega's leveren. In een enquête die Trouw hield onder alle gemeenteraadsleden van Nederland, laat 48 procent weten het eens te zijn met de stelling 'De kwaliteit van veel van mijn mederaadsleden laat te wensen over.' "Ik merk dat in onze gemeente veel raadsleden hun stukken niet lezen en dat stoort mij mateloos", reageert Jacqueline Verbeek van de lokale partij Ieders Belang, uit Nieuwegein.

Toch is het percentage van 48 procent dat ontevreden is over hun collega's geen reden om te somberen. Want vier jaar geleden stelde Trouw dezelfde vraag aan de raadsleden van Nederland, en toen bleek het erger gesteld: in 2010 klaagde 58 procent over de capaciteiten van hun vakgenoten.

Huri Sahin is daarom 'blij verrast' met de kleine vooruitgang die geboekt is. Haar organisatie ProDemos geeft verschillende cursussen aan (kandidaat-)raadsleden waarin ze het politieke vak worden geleerd. Want dat is het raadswerk steeds meer aan het worden: een vak.

Sahin, die deze cursussen zelf ook geeft, ziet heel grote verschillen in het kennisniveau van (potentiële) raadsleden. "Er zitten ambtenaren van ministeries tussen, die weten al zoveel, die kunnen zo de Tweede Kamer in. Maar er zijn ook mensen die via een buurtcomité de politiek inrollen, en dan is het werk in de gemeenteraad met amendementen, financiële paragrafen, raadsbesluiten en nota's een heel uitdagende baan."

Politieke stijl
ProDemos is niet de enige organisatie die trainingen aanbiedt om de kwaliteit van raadsleden op te vijzelen. Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft opleidingen, net als de Radboud Universiteit en een aantal commerciële trainingsbureaus. Vaak zijn het de gemeentegriffiers die de raad voorstellen om zo'n cursus te volgen.

Op de cursus van ProDemos leren de raadsleden in verschillende workshops over staatsinrichting, integriteit, debatteren, gemeentelijke financiën en omgaan met de media.

De regels van het politieke spel blijken vaak een lastig cursusonderdeel, zegt Sahin. "Wanneer deel je jouw motie met andere partijen? Niet bij het indienen natuurlijk, dan ben je te laat. Je moet eerst een meerderheid krijgen." En wat is het verschil tussen een motie en een amendement? "Dat blijkt zelfs voor ervaren raadsleden nog een lastige vraag."

De ProDemos-cursus is politiek neutraal, maar er wordt wel aandacht besteed aan verschillende stijlen van politiek bedrijven. Sahin: "We doen een stijlentest: wat voor type raadslid ben je, wat is jouw bestuursstijl? Ben je (zoals ik) een echte partijpoliticus, die ideologie vooropstelt? Of ben je meer het type 'bestuurder' die vooral wil dat de dingen in de gemeente goed lopen. En dan is er nog het 'ombudsmantype', die een luisterend oor is voor de burger. Alle typen heb je nodig in de raad."

En op de cursus komen alle categorieën ook voorbij, zegt Sahin. "Mensen zijn nooit slechts één type, iedereen is een combinatie van de verschillende stijlen." En in de loop der jaren kan iemands politieke stijl natuurlijk veranderen. "Het kan gebeuren dat iemand begint als een echte ideoloog, maar na acht jaar raadswerk veranderd is in een echte bestuurder."

Kwaliteitstoets
Met de nieuwe taken die gemeenten krijgen op het gebied van jeugd en zorg zal het raadswerk alleen nog maar complexer worden. Een SGP-raadslid uit de gemeente Tholen pleit daarom voor toelatingseisen voor nieuwe raadsleden: "Wat mij betreft worden er kwaliteitseisen of een minimaal opleidingsniveau gesteld voor kandidaat-raadsleden. Dossiers worden ingewikkelder en voor de kwaliteit van de besluitvorming vergt dat voldoende kennisniveau", stelt hij in een reactie op de Trouw-enquête.

Huri Sahin is geen voorstander van zo'n kwaliteitstoets. Iedere volwassen Nederlander zou in de gemeenteraad plaats moeten kunnen nemen, vindt zij. "Dat is ook de kracht van de lokale democratie, dat er zo'n verscheidenheid aan mensen in die raad zit, ook wat betreft opleidingsniveau. Diversiteit draagt bij aan kwaliteit en draagvlak", stelt Sahin. "Partijen hebben vaak profielen waar een raadslid aan moet voldoen", vervolgt ze. "Die gaan vooral over het aantal uren dat je beschikbaar bent en over integriteit, maar niet zozeer over het niveau van het onderwijs dat je genoten hebt. Een burgemeester zei eens: een goed raadslid moet stukken kunnen lezen op hbo-niveau, maar er op alle niveaus over kunnen praten."

Zware functie
Verschillende respondenten uit de Trouw-enquête noemen hun functie 'zwaar' en de verwachting is - daar zijn de lokale politici het over eens - dat hun baan de komende jaren nog zwaarder wordt.

Gemiddeld zeggen de raadsleden 18 uur per week te besteden aan hun werk in de raad. Misschien scheppen ze daarbij een beetje op, want deskundige Sahin vindt 18 uur veel. "Ik denk dat ze er gemiddeld tussen de 10 en 15 uur aan besteden. Maar het is waar dat er raadsleden zijn die er een fulltimebaan van maken."

Bij zo'n uitdagende functie horen passende arbeidsvoorwaarden. Ongeveer de helft van de raadsleden vindt dat de vergoeding die ze krijgen omhoog mag. "Het zou als een voltijdbaan moeten worden betaald. Dossiers worden steeds omvangrijker en ingewikkelder, dus er gaat veel tijd in de functie zitten. Daarom moet de vergoeding omhoog", zegt Kitty Nuyts, van de Liberale Partij Maastricht. "Het tarief ligt op het niveau van een schoonmaker", klaagt een PvdA'er uit Barendrecht.

De discussie over de financiële tegemoetkoming voor raadsleden speelt al enige tijd. Ook in de enquête die Trouw vier jaar geleden hield, vond de helft van de volksvertegenwoordigers dat hun vergoeding omhoog moest. Een van de pijnpunten in deze discussie is het aanzienlijke verschil in vergoeding tussen raadsleden van kleine gemeenten en raadsleden van grote steden. Wie in de raad voor een kleine gemeente (tot 8000 inwoners) zit, krijgt nog geen 300 euro per maand, terwijl een raadslid in een grote stad (meer dan 375.000 inwoners) zo'n 2200 euro kan verdienen.

"De vergoeding is voor grote gemeenten hoog zat. Voor kleine gemeenten is die veel te laag. Dat staat niet tot elkaar in verhouding", vindt Cees Booster (lijsttrekker CDA Voorst). Het honorarium voor raadsleden in kleine gemeenten is in verhouding tot de grotere plaatsen zelfs 'belachelijk laag' vindt zijn naamgenoot Cees Reichard (van de lokale partij VKGB uit Vlist). "Je hebt in een kleine gemeente misschien iets minder werk, maar het aantal uren voor het raadswerk, contact met burgers, vergaderingen en het lezen van de stukken zullen niet veel van elkaar verschillen."

ProDemos heeft, als politiek neutrale organisatie, geen standpunt over de vergoeding voor raadsleden. Maar Sahin begrijpt de klachten wel. "Je kunt je afvragen of het verschil tussen grote en kleine gemeenten wel rechtvaardig is." De vereniging van raadsleden, Raadslid.nu, vindt ook dat de verschillen aanzienlijk zijn. "Terwijl de tijd die raadsleden in hun werk steken niet verschilt. Dus er is wat voor te zeggen om het meer gelijk te trekken", aldus directeur Gerard Heetman.

Een aantal geënquêteerden denkt dat een hogere vergoeding de kwaliteit van de raad ten goede komt omdat dan meer hoogopgeleiden een functie in de plaatselijke politiek zullen ambiëren.

"De discussie over de kwaliteit van raadsleden en de vergoeding die daarbij hoort, moeten we snel gaan voeren. Het belang van de lokale democratie stijgt, maar niemand lijkt er voor te pleiten dat we het dan ook moeten hebben over de voorwaarden waarop een raadslid zijn of haar werk moet doen. Het lijkt not-done om te pleiten voor een hogere vergoeding, maar dat is wel nodig", vat Marinka Mulder (PvdA Culemborg) de mening van veel van haar collega's samen.

Trouw enquêteerde (nagenoeg) alle meer dan 8000 gemeenteraadsleden van Nederland. 2655 raadsleden reageerden op de vragenlijst (een acceptabele respons van ongeveer 33 procent) die bestond uit 23 meerkeuzevragen en de mogelijkheid om een toelichting te geven. Van die mogelijkheid maakten enkele honderden raadsleden gebruik. In 2010 hield Trouw een vergelijkbare vragenronde. Toen was de respons bijna 50 procent.

Agressie
Trouw vroeg, net als vier jaar geleden, aan de raadsleden of zij wel eens te maken hebben gehad met agressie of bedreigingen. Eén procent antwoordt daar geregeld slachtoffer van te zijn geweest, 30 procent zegt het 'wel eens' te hebben meegemaakt. Die percentages komen vrijwel overeen met de enquête van 2010. De agressie tegenover lokale politici lijkt dus niet toegenomen ten opzichte van 2010.

Opvallend zijn de respondenten die stellen dat de bedreigingen van raadsleden worden overdreven door de media: "Ik erger mij mateloos aan die verhalen over agressie. Lichamelijk geweld gaat te ver, maar verbaal moet een volksvertegenwoordiger krachtig aangesproken kunnen worden. Politiek is niet voor bange mensen", zegt Hendrik van Vuren (CDA Giessenlanden). Maar een ander raadslid zegt: "Het lijkt me niet verstandig mijn naam te vermelden. Op dit moment zijn de ramen van mijn huis al diverse malen ingegooid."

undefined