Vanaf morgen is het weer tijd voor de Citotoets (al gebruikt de helft van de scholen een andere eindtoets)

De Citotoets, ooit de enige eindtoets in het basisonderwijs, verliest in hoog tempo marktaandeel. Inmiddels kiest nog maar 49 procent van de Nederlandse basisscholen deze toets. Sinds in 2015 keuzevrijheid voor de eindtoets is ingevoerd, kiezen steeds meer basisscholen voor een van de vier alternatieve aanbieders: IEP, Route 8, AMN of Dia.

De IEP-toets (Inzicht Eigen Profiel) wist de afgelopen vijf jaar een marktaandeel van 30 procent te verwerven. Het afgelopen jaar alleen al kwam er 10 procent bij. “Wij groeien doordat leerlingen en leerkrachten er enthousiast over zijn en het aan elkaar doorvertellen”, legt Janneke Helsloot uit, productmanager IEP bij Bureau Ice, een toets- en onderwijsbedrijf in Culemborg, dat de toets ontwikkelt.

Helsloot kan de toenemende belangstelling wel verklaren: “Met onze eindtoets zijn we heel dicht gaan zitten op wat kinderen op school gewend zijn. Hij lijkt op de schoolboekjes en heeft veel illustraties. Ook qua inhoud sluit de IEP-toets goed aan bij de belevingswereld van een elf- of twaalfjarige”.

Second opinion

De IEP bestaat uit 165 vragen, twee keer een uur taal en twee keer een uur rekenen. Die uren worden voor de lichting van dit jaar over dinsdag en woensdag verdeeld. Meer is niet nodig, stelt Helsloot. “Hiermee kunnen we een prima uitspraak doen over wat een leerling kan. Zij laten al acht jaar zien wat ze kunnen, en een leerkracht ziet een kind natuurlijk veel langer. De eindtoets is een soort extra fotootje, een momentopname, en heeft echt de functie van een second opinion.”

Rond de eindtoets in het basisonderwijs is al jaren veel discussie, niet alleen over het gewicht dat de toets moet krijgen in het uiteindelijke schooladvies van een kind, maar ook over het moment dat de toets wordt afgenomen, en of het niet beter zou zijn om weer terug te gaan naar het systeem met één eindtoets in plaats van meerdere toetsaanbieders.

Tot 2015 was er dus alleen de Citotoets als eindtoets. Die werd in eind jaren zestig ontwikkeld door hoogleraar Adriaan de Groot en had als uitgangspunt dat alle kinderen dezelfde kansen in het onderwijs moesten krijgen en daarom langs dezelfde objectieve meetlat moesten worden gelegd.

Keuzevrijheid

In 2015 voerde het ministerie van onderwijs de keuzevrijheid in voor scholen bij het kiezen van een eindtoets, onder meer om vernieuwingen te stimuleren bij de toetsen. Sindsdien strijden de huidige vijf toetsaanbieders om de gunsten van de basisscholen, vier commerciële bedrijven en Cito van de overheid, die ooit bij bijna alle basisscholen op het menu stond.

“Iedereen probeert een marktaandeel te krijgen en in een behoefte te voorzien. Wij zien bijvoorbeeld dat het Cito de toets nu ook in twee dagen doet. Wij vinden het ook prima als scholen een andere toets kiezen, zolang die keuze bewust gemaakt wordt en past bij de school ”, zegt Helsloot. “In elk geval vind ik het heel gezond dat er keuzevrijheid is, zoals scholen die ook hebben bij leermiddelen.”

Hoe maak je vijf toetsen vergelijkbaar?

De vijf eindtoetsen die dit jaar worden afgenomen, verschillen in vorm en uitvoering. Sommige worden alleen op papier aangeboden, andere moeten digitaal worden gemaakt. In die laatste groep vallen adaptieve toetsen; deze passen zich tijdens het maken aan aan het niveau van de leerling. Laat die zien moeilijker vragen aan te kunnen, dan krijgt hij die ook; beantwoordt de leerling vragen fout, dan wordt de toets makkelijker.
De eindtoetsen worden ruim een half jaar van tevoren beoordeeld door de Expertgroep Toetsen PO, die controleert of ze het gewenste niveau halen. Ook moet het adviesresultaat van de toetsen vergelijkbaar zijn. De toetsaanbieders proberen dat sinds vorig jaar te bereiken door ‘ankeropgaven’ in de toetsen op te nemen, vragen die in elke toets terugkomen en die het schooladvies vergelijkbaar moet maken.
“Omdat alle toetsaanbieders een gezamenlijk belang hebben, stellen we deze samen vast”, aldus productmanager Janneke Helsloot van Bureau Ice, het bedrijf achter de IEP-eindtoets.
Het Centraal Planbureau stelde onlangs dat het advies van verschillende toetsen niet goed te vergelijken is. Dat is een kwestie van tijd, zegt Helsloot, omdat de ankeropgaven heel precies afgestemd moeten worden. “Je hebt gewoon iets langer nodig om dat betrouwbaar te maken.”

Lees ook:

En nu moet de Citotoets juist weer belangrijker worden

Volgens het Centraal Planbureau is de kans op een passend middelbare schooladvies groter als de eindtoets weer meer gewicht krijgt.

PO-Raad wil eindtoets op de schop

De eindtoets voor de basisschool moet terug naar februari en weer zwaarder wegen bij het schooladvies, zei de PO-Raad in november vorig jaar. Dat moet voorkomen dat ouders aan het eind van het jaar het advies voor hun kind proberen op te krikken.