Van defilépaleis naar duurzaamheidsparadijs?

Deze watertoren wordt een bierbrouwerij of een bakkerij. In elk geval is het straks een plek waar we de groenten, gewassen en vruchten die we hier verbouwen, kunnen verwerken." Anton Valk staat voor de eeuwenoude watertoren, die is uitgerust met een graanmolen, achter Paleis Soestdijk. Hij is een van de drie overgebleven kandidaat-kopers van het paleis, de bijgebouwen en het landgoed. Zijn Stichting Eden Soestdijk stelt als enige duurzaamheid centraal.

Paleis Soestdijk verdient het om opnieuw in het middelpunt te staan, meent Valk. Hij was zes toen hij samen met duizenden landgenoten als jonge padvinder in een kilometerslange rij langs het bordes trok voor het defilé voor de jarige koningin Juliana. Tijdens die hoogtijdagen raakten de traptreden aan Juliana's voeten steeds meer bezaaid met bloemen. Dat, én de vele streekcadeaus als krentenwegge maakten diepe indruk op de jeugdige bezoeker.

En ook nu raakt de kandidaat voor overname door de historische locatie geïmponeerd, zij het vooral door de overvloed van het landgoed. "Prinses Juliana en prins Bernhard leidden binnenshuis een relatief sober leven. Van die eenvoud van de Oranjes is buiten de paleismuren niets te merken", vertelt Valk.

Om de rijkdom aan gebouwen en landschap te tonen, gaat hij voor over de lange lanen, de uitgestrekte gazonnen en langs de hofvijver. Tegenover de watertoren zijn drie hondengraven. Het eerste prinselijke huisdier is hier in 1852, in de tijd van Willem II, begraven. In de kassen verderop koesterde Juliana haar lievelingsbloem, de lathyrus. Valk benadrukt dat dit alles wordt behouden - zo is in de aankoopeisen opgenomen - en gerestaureerd. Dat geldt ook voor het chalet, dat een cadeau was voor Wilhelmina's tiende verjaardag, de ijskelder en de vervallen tennisbaan met zwembad.

Verweesd

Soestdijk staat er, afgezien van de mogelijkheid tot bezichtiging op drie dagen in de week en eenmalige evenementen, verweesd bij. De voormalige woning van koningin Juliana en prins Bernhard die sinds hun dood in 2004 leegstaat, moet voor zo'n 65 miljoen euro worden gerenoveerd. De staat, sinds 1971 eigenaar van het oorspronkelijke jachthuis, zocht daarom al jaren tevergeefs naar een nieuwe eigenaar.

Verkoop van het witte paleis met zijn halfronde zijvleugels is om meer redenen lastig: doordat een hele generatie met Soestdijk is opgegroeid is het een beetje van ons allemaal. Bovendien mogen er geen ingrijpende wijzigingen worden aangebracht aan de vele monumentale gebouwen. Verder grenst het perceel van 165 hectare aan een aaneengesloten natuurgebied met beperkingen op activiteiten. Het landgoed wordt ook nog eens doorsneden door een provinciale weg.

Het rijksvastgoedbedrijf besloot uiteindelijk Soestdijk 'goed kwijt te raken' door de bevolking erbij te betrekken. Honderdtwintig inzenders reageerden op een openbare inschrijving met als belangrijke voorwaarden een solide exploitatie - financiering kan worden gerealiseerd door bouw van woningen, hotels of paviljoens - en brede toegankelijkheid.

Eden Soestdijk beoogt jaarlijks een half miljoen mensen de "essentie laten beleven van biodiversiteit, circulariteit en ecologisch evenwicht'', blikt Valk vooruit. Bouwstenen van duurzaamheid als deze zullen anders holle begrippen blijven, vreest hij.

Aan het einde van het omvangrijke park staat Valk stil. Daarachter, wijst hij, op de open plek in het bos, komt het pronkstuk van 'Eden Soestdijk': een immense kas die onder en langs de bomen zal meanderen. Daarin staat de bezoeker een zinnenprikkelende, interactieve wandeling te wachten over een vloeroppervlak, anderhalf keer zo groot als het paleis. De majestueuze kas van het op het Edenproject in Cornwall in Groot-Brittannië geïnspireerde initiatief, bevat straks onder meer een tropisch regenwoud en een poollandschap. Ook de planeet Mars komt erin terug.

Grondslag vormen de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelstellingen, de Sustainable Development Goals (sdg's), die vorig jaar door de Verenigde Naties zijn vastgesteld. Deze sdg's, die wereldwijd worden beschouwd als de belangrijkste beleidsthema's voor de komende vijftien jaar, komen ook terug in verschillende exposities in de gerestaureerde zijvleugels van het paleis. "Doordat wij ons met sdg's gaan bezighouden, vullen we al een deel van de taak van de overheid op dit gebied in", denkt Valk.

De provincie Utrecht, de gemeenten Soest en Baarn en het rijksvastgoedbedrijf gaven eind vorig jaar Eden Soestdijk, dat zonder winstoogmerk werkt, en drie andere initiatieven elk 100.000 euro voor verdere verkenning en uitwerking. Het 'Internationaal Handelshuis' viel vorige maand alsnog af. De overgebleven mededingers moeten voor 28 april een aantrekkelijk bod uitbrengen, al dan niet voorzien van voorwaarden. Op 8 juni volgend jaar maakt minister Blok (Rijksdienst) bekend welke partij de nieuwe toekomst van Soestdijk mag gaan vormgeven.

Voor het zover is, gaan er nog wat jaren overheen. Wethouder Erwin Jansma van de gemeente Baarn waarschuwt dat het winnend project niet zonder meer kan worden uitgevoerd. "De gemeenteraad en de provincie zullen de plannen moeten goedkeuren en toetsen aan de bestemmingsplannen."

Jansma, die deel uitmaakt van de Stuurgroep Herbestemming Paleis Soestdijk, verwacht een gezonde kritische houding van de bewoners in zijn gemeente. Die zijn hoe dan ook zeer betrokken bij Soestdijk. "Velen hebben op het paleis gewerkt of leverden aan koningin Juliana en prins Bernhard."

Publiekstrekker

De bouw van een kas als publiekstrekker op Soestdijk ligt voor de hand, zegt architecte Francine Houben, oprichter en creatief directeur van het succesvolle architectenbureau Mecanoo in Delft. dat ook betrokken is bij Eden Soestdijk. Houben is onder meer verantwoordelijk voor het nieuwe spoorwegstation in Delft en geeft op dit moment in New York leiding aan een grootscheepse renovatie van de beroemde openbare bibliotheek aan Fifth Avenue. "Paleizen, landgoederen en kassen, dat is iets wat heel natuurlijk bij elkaar komt", aldus Houben.

Zij noemt het een droom om op een van de 'meest sprookjesachtige' plekken van Nederland ruimte te kunnen creëren voor innovaties op het gebied van duurzaamheid.

undefined

de drie kandidaat-kopers

MADE BY HOLLAND: een podium voor de innovatiekracht van Nederland.

In het park: een proeftuin waar innovatie zichtbaar en beleefbaar wordt.

In het paleis: tentoonstellingen. In de vleugels tonen bedrijven en kennisorganisaties hun innovaties.

Aan de overkant van de Amsterdamsestraatweg: ruimte voor ontvangsten en evenementen. Verder horeca (ook hotels) op verschillende plekken op het landgoed.

Op het voormalige marechausseeterrein: 65 (half)vrijstaande woningen.

NATIONAAL ENSEMBLE: Soestdijk als buitenplaats voor picknicken, wandelingen en sportbeoefening.

In het park: verschillende horecagelegenheden en een nieuw paviljoen. Hierin komt een 'Cathédrale d'Images': grote hoge projecties over uiteenlopende onderwerpen op de wanden, speciale effecten en ruimtevullende muziek.

In het paleis: ontvangsten en verhuur van (kantoor)ruimtes.

Aan de overkant van de Amsterdamsestraatweg: 70 appartementen en herenhuizen.

Op het voormalige marechausseeterrein: een villawijk met circa 40 (half)vrijstaande woningen.

EDEN SOESTDIJK

Aan de overkant van de Amsterdamsestraatweg: een duurzaam vijfsterren boutique-hotel.

Op het voormalige marechausseeterrein: 100-125 woningen.

undefined