Van barmhartigheid naar zelfbeschikking

Na lang weifelen was ik eindelijk helemaal om in de Zwarte Piet-discussie. Ik ergerde me zelfs aan andere dan roetveegpieten. Maar toen las ik hoe Herman Vuijsje in de NRC de anti- Zwarte Piet-liga tegen de muur spijkert en nou weet ik het niet meer. Iets dergelijks overkwam mij rond het voltooide (afgeronde, voldragen, overrijpe) leven. Eerst las ik de column van Jean Jacques Suurmond van dinsdag 8 november. Hij schreef daarin over de dood als geboorte. Hij vergelijkt sterven met geboren worden en wijst op de onwetendheid van de boreling en hoe die lijkt op de onwetendheid van de stervende. De baby heeft geen idee wat hem te wachten staat in de wereld. En hetzelfde geldt voor de stervende die via het 'stervenskanaal' in de eeuwigheid terechtkomt.

Deze gedachte is al eens eerder geuit door Beckett in 'Malone Sterft' als hij schrijft: "Ik word, als ik die uitdrukking mag wagen, de dood in gebaard, is mijn indruk. De voeten steken al naar buiten, uit de grote kut van bestaan." Beckett gaat ervan uit dat we via het stervenskanaal het Niets in geperst zullen worden, vandaar die voeten die hij niet meer voelt omdat ze daar kennelijk al zijn aangekomen. Niet helemaal de uitkomst die Suurmond voor ogen heeft, maar wel iets waarschijnlijker in mijn armoedige opvatting.

Afgezien van waar het allemaal op uit loopt, Suurmond vindt wel dat je hierbij mag helpen. Bij de geboorte naar het leven net zo goed als bij de geboorte naar de eeuwigheid (of het Niets). "De stervenshulp kan zo iemand met een drankje of injectie een zetje geven door het geboortekanaal naar de dood. Daarmee is ze (de stervenshulp) een mix van vroedvrouw en een arts die weeën opwekt."

Let wel, dit gaat dus om 'voltooid leven'. Omdat ik bij euthanasie weleens moeite heb met het onderscheid tussen 'voltooid leven' en 'stapeling van ouderdomsklachten' luchtte dit wel op. Volgens Suurmond is een dergelijk handelen bij voltooid leven zelfs een zegen. Dus ik dacht bij mezelf: zie je nou wel, ik ben gewoon hartstikke goed bezig, ook al maskeert dat stapelen soms een situatie die eigenlijk meer over voltooid leven gaat, de geboden hulp blijft zegenrijke arbeid.

En toen kwam Chabot de boel door elkaar gooien met zijn betoog over barmhartigheid en zelfbeschikking in Letter & Geest van afgelopen zaterdag. Chabot maakt een belangrijk onderscheid. Hij zegt dat de euthanasiewet berust op barmhartigheid. Dat wil zeggen: je gunt iemand de dood waar hij om vraagt omdat hij zo vreselijk lijdt.

Heel geleidelijk vond hier een verschuiving plaats. Dat iemand vreselijk leed, werd hoe langer hoe meer een zaak die de lijder bepaalde. Bij terminale ziekte zien we allemaal wel hoe erg het is. Maar het oordeel over de ernst van het lijden werd hoe langer hoe meer overgelaten aan de lijder. Zo kwamen niet-terminaal zieken, psychiatrische patiënten, beginnend dementerenden en mensen met veel ouderdomsklachten allemaal om de dood vragen waarbij ze op de ernst van hun lijden wezen. De laatste groep in deze stoet is de oudere met een redelijk goed lichaam die niet meer verder wil wegens 'voltooid leven'. Dat is een bedrieglijke term voor de smartelijke toestand waarin ouderen soms terecht komen door maatschappelijke irrelevantie met als gevolg isolement, eenzaamheid en wanhoop. Zo schoven we op van barmhartigheid naar zelfbeschikking: ik maak zelf wel uit of dit lijden ondraaglijk is.

Chabot is niet tegen zelfbeschikking in de groep ouderen met voltooid leven, maar hij vindt het onjuist dat de euthanasiewet (of de door de minister geplande uitloper daarvan) hiervoor gebruikt wordt. Hij vindt dat die mensen het dan ook echt zelf moeten regelen door met palliatieve steun van hun arts te stoppen met eten en drinken of door een dodelijk middel aan te schaffen via wegen die goed begaanbaar zijn en alom bekend.

Wat ik zo lastig vind is dat ik niet goed weet hoe erg het is als ik iemand euthanasie verleen bij wie ik vermoed dat ze het misschien best zelf had kunnen regelen. Suurmond zegt: mooi werk! Maar Chabot zegt: je holt de wet uit!

Wat ik minder lastig vind is de stelling dat we dit allemaal achter ons kunnen laten als we de strafbaarheid van hulp bij zelfdoding opheffen.

undefined