Uri Avnery (1923-2018) bleef tomeloos knagen aan het geweten van Israël

Soms hapte hij een langswaaiend wolkje traangas mee, al liet Avnery de confrontaties met het Israëlische leger tijdens het tumultueuze eerste decennium van deze eeuw over aan de jonge garde.

Zijn activisme beperkte zich tot spandoeken, toespraken en een wekelijkse column waarin hij zich geregeld in vlijmscherpe bewoordingen uitsprak tegen de bouw van de afscheidingsbarrière door Palestijns gebied, voor gesprekken met het Palestijnse zelfbestuur en Hamas, tegen oorlogshandelingen en legergeweld, en tegen discriminatie van welke minderheid dan ook.

In 1950 kocht de linkse journalist HaOlam HaZeh, een kwakkelend tijdschrift dat hij onder het adagium 'zonder angst, zonder vooroordeel' omvormde tot een weekkrant die onvermoeibaar politieke doofpotten openwrikte en de schijnwerper richtte op misstanden. Hij hekelde 'dictator' David Ben-Gurion en het clubje 'laffe jaknikkers' rond de eerste premier van het net gestichte Israël en schreef over in die dagen bevreemdende thema's als de rechten van het Palestijnse volk, dat hij als eerste Israëliër bij naam noemde.

Ook poneerde hij al in 1967 de zogenoemde tweestatenoplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict.

Vingers gebroken

Ben-Gurion wilde hem als staatsvijand zonder proces laten opsluiten. HaOlam HaZeh kreeg drie bomaanslagen te verduren en het archief werd afgefakkeld. Zelf werd hij meermaals op straat aangevallen en afgetuigd of neergestoken; één keer werden al zijn vingers moedwillig gebroken. Toen in de zestiger jaren een wetsvoorstel werd gelanceerd om zijn krant de mond te snoeren, ging Avnery in de politiek om ertegen te strijden. In de bij elkaar tien jaar dat hij in de Knesset zat, voerde hij meer dan duizend maal het woord en initieerde hij bijna even zoveel wetsvoorstellen. Hij sprak zich uit voor legalisering van homoseksualiteit, voor abortus en voor een burgerlijk huwelijk, maar kreeg nooit de meerderheid achter zich.

Ook zocht hij contact met de toen verboden Palestijnse bevrijdingsorganisatie PLO. Dat resulteerde in 1982, tijdens de Libanonoorlog, in een geheime ontmoeting met de Israëlische aartsvijand Yasser Arafat in Beiroet. Daarmee waren de rapen pas goed gaar: de postbezorger tilde zich een breuk aan haatbrieven, zijn moeder onterfde hem, en de politiek bestempelde hem tot landverrader.

Menselijk schild

Avnery en zijn vrouw bleven Arafat echter bezoeken. Eerst in Tunis, na het sluiten van de vredesakkoorden van Oslo in Gaza-Stad, waar hij - nu fulltime vredesactivist voor het door hem opgerichte Gush Shalom - bij Arafats terugkeer in 1994 naast hem stond. Toen deze als Palestijns president in 2001 tijdens de zogenoemde Tweede Intifada door het Israëlische leger in zijn ambtswoning werd omsingeld, ijlde het echtpaar naar Ramallah om als menselijk schild dienen.

De radicaal linkse Avnery begon zijn leven als radicaal rechts. Als jongeling sloot hij zich aan bij de Irgun, een ondergrondse organisatie die met dodelijke aanslagen de Britten uit het toenmalige Palestina trachtte te verjagen. Hij distantieerde zich hiervan al snel, maar de echte omslag kwam in 1948, toen hij vocht in de Onafhankelijkheidsoorlog. Eerst vereerd als held om zijn reportages uit het veld, werd hij een jaar later verguisd toen hij een boekje opendeed over de duistere kant van de strijd.

En hoewel hij in de laatste achttien jaar de kans op vrede zag wegebben, bleef hij even strijdlustig als optimistisch knagen aan het geweten van Israël. Het zou, zo wist hij zeker, allemaal wel goed komen en vast ook nog voor hem op tijd om zijn gelijk te halen. "Je weet nooit welke krachten er aan het werk zijn", stelde hij, "zelfs al lijkt het nu alsof we afkoersen op een ijsberg."

Uri Avnery werd op 10 september 1923 als Helmut Ostermann geboren in Beckum, Duitsland. Hij overleed op 20 augustus 2018 in Tel Aviv.

Trouw beschrijft het leven van onlangs overleden heel gewone of bekende mensen. Hier leest u eerdere afleveringen van Naschrift.

Heeft u zelf een tip voor Naschrift? Mail ons via naschrift@trouw.nl