Universiteiten benoemen honderd extra vrouwelijke hoogleraren

Hoogleraar Naomi Ellemers van Athena’s Angels, een actiegroep die strijdt voor gelijkheid van mannen en vrouwen in de wetenschap, is er blij mee. “Dit laat zien dat er voldoende vrouwen zijn die het in zich hebben hoogleraar te worden. Universiteiten gaan deze mensen echt niet voordragen als ze hen niet in de functie van hoogleraar zien.”

Het ministerie van Onderwijs betaalt de leerstoelen met een soort startsubsidie van vijftigduizend euro per hoogleraar. Dat maakte toenmalig onderwijsminister Jet Bussemaker (PvdA) vorig jaar bekend. Het was toen honderd jaar geleden dat in Nederland de eerste vrouwelijke hoogleraar, Johanna Westerdijk, werd aangesteld, in Utrecht. Het idee om honderd extra vrouwen te benoemen kwam van Athena’s Angels.

Dat de universiteiten van Wageningen en Rotterdam minder vrouwen hebben aangedragen dan waar ze recht op hadden, baart Ellemers niet onmiddellijk zorgen. “Je wilt niet dat universiteiten alleen maar mensen aanstellen omdat ze nu deze beurzen kunnen krijgen. Je zou kunnen redeneren dat Wageningen en Rotterdam laten zien dat die vrees ongegrond is”, zegt ze.

Ondervertegenwoordigde vakgebieden

De universiteiten in Leiden, Utrecht, Nijmegen, Delft en de Open Universiteit mogen meer vrouwelijke hoogleraren aanstellen dan waar ze volgens de verdeelsleutel recht op zouden hebben. De extra beurzen zijn verdeeld onder wetenschappers die onderzoek doen in een gebied dat nog ondervertegenwoordigd was. Zo kan het dat de Universiteit van Amsterdam geen extra beurzen krijgt, terwijl andere universiteiten twee extra hoogleraren mogen aanstellen.

Lees verder na onderstaande afbeelding

Het belang van de honderd extra hoogleraren is groot, zegt Ellemers. “Uit onderzoek blijkt dat je een bepaalde kritische massa van tussen de 20 en 30 procent nodig hebt, wil er iets veranderen. Vanaf dat moment gaat het meer vanzelf lopen. Nu zijn we daar in een klap dichterbij.” Eind 2016 was negentien procent van de hoogleraren vrouw. Van de gepromoveerden is 42 procent vrouw, maar bij elke stap op de carrièreladder vallen meer vrouwen dan mannen af.

Volgens NWO willen niet alle vrouwen die dankzij Westerdijk een leerstoel krijgen, dat openbaar maken. Ze zijn bang voor het stigma dat ze hun positie enkel te danken hebben aan hun vrouw-zijn. Onterecht, maar Ellemers snapt het wel. Wie via een speciale regeling binnenkomt krijgt toch vaak het verwijt niet goed genoeg te zijn, zegt ze. “Maar deze vrouwen voldoen aan dezelfde criteria als elke andere hoogleraar. Soms moet je een kunstmatige ingreep doen om een historisch gegroeide oneerlijkheid recht te zetten.”

Iets minder grijze mannen

In de Senaatskamer van universiteiten wordt de bezoeker doorgaans aangestaard door rijen oudere grijzende mannen. Allemaal portretten van vooraanstaande hoogleraren. Vanaf vandaag, internationale vrouwendag, krijgen de mannen in de Senaatskamer van de Universiteit Leiden gezelschap van veertien portretten van vrouwelijke hoogleraren. Veertien mannen moeten daarvoor wijken. Tot nu hing enkel het portret van Leidens allereerste vrouwelijke hoogleraar, Sophia Antoniadis, aan de eremuur. Tussen 117 mannen. De nieuwe portretten zijn een vervolg op een actie van twee jaar geleden. Toen waren in de Senaatskamer een maand lang alleen maar portretten te zien van vrouwelijke hoogleraren. De universiteit vond het nu tijd voor een permanente actie. De veertien vrouwen wier portret wordt opgehangen zijn allemaal nog in leven. Zij mochten zelf kiezen door welke schilder ze geportretteerd wilden worden. De mannen die het veld moeten ruimen zijn geselecteerd door universiteitshistoricus Willem Otterspeer.

Lees ook: In 2017 bleek uit onderzoek van het Rathenau Instituut nog dat het nog 37 jaar duurt voordat er evenveel vrouwelijke als mannelijke hoogleraren zijn bij ongewijzigd beleid.

Lees ook: In de Amerikaanse kunstwereld strijdt de feministische groep Guerrilla Girls voor meer diversteit in musea.