Uitbundige ontvangst voor scabreuze ’Hondehart’-opera

De Nederlandse Opera, Radio Kamer Filharmonie, VocaalLAB Nederland en solisten o.l.v. Martyn Brabbins met de wereldpremière van ’A Dog’s Heart’ van Alexander Raskatov in regie van Simon McBurney op 7 juni in Muziektheater Amsterdam. Daar nog zeven voorstellingen t/m 29 juni. Uitzending via Radio 4, NPS Opera Live op 19 juni vanaf 19.00 uur. www.dno.nl

Je krijgt wat je oproept! De joelende uitbundigheid waarmee het wereldpremièrepubliek maandagavond antwoordde op de subliem georkestreerde chaos in orkestbak en op de bühne in de opera ’A Dog’s Heart’ van Alexander Raskatov sprak boekdelen. De hartstochtelijk toegejuichte componist en de al evenzeer tegen een muur van applaus oplopende regisseur Simon McBurney maakten met elkaar sprongetjes van opgetogenheid op het voortoneel van het Muziektheater. Solisten en vooral ook dirigent Martyn Brabbins hadden het warme bad toen al ruimschoots over zich heen gehad. Een onversneden publiek succes bij de onthulling van een moderne opera – kom er maar eens om!

De gedachten gingen terug naar die andere geslaagde wereldpremière bij De Nederlandse Opera. Alfred Schnittke’s ’Life with an Idiot’ was in 1992 een alom bejubelde opera, met de componist – zij het vanwege diens broze gezondheid niet uitbundig rondspringend – in een orkaan van applaus en gefluit eenzaam op het immense toneel van het Muziektheater. Misschien hebben beide successen te maken met de toon en de tekst van de opera’s, beide behorend tot het in Rusland zo geliefde genre van het satirische absurdisme.

Net als ’Life with an Idiot’ is ’A Dog’s Heart’ een opera die recht doet aan het genre zelf. Een opera die echt opera is dus. Dat lijkt logisch, maar in de wereld van het moderne muziektheater is dat allerminst een garantie. Beeld en geluid lopen vaak mijlenver uit elkaar en staan elkaar eerder in de weg dan dat ze elkaar versterken. Niet bij Raskatov. Die zet tekst op muziek, verbeeldt in de bak wat er op de bühne gaande is. Hij wordt daarbij in niet geringe mate geholpen door het uitstekende libretto van Cesare de Mazzonis, die op zijn beurt kon terugvallen op de meesterlijke novelle ’Hondehart’ van Michail Boelgakov.

Professor Preobrazjenski creëert daarin tegen zijn verwachting een vreselijk manspersoon door de teelballen en de hypofyse van de gestorven alcoholistische crimineel Klim Tsjoegoenov te inplanteren in de door hem gevonden zwerfhond Sjarik. Het scabreuze gedrag van deze hond met een mensenhart (of mens met een hondenhart), die zichzelf Poligraf Poligrafovitsj Sjarikov noemt, loopt dusdanig de spuigaten uit dat de professor zich genoodzaakt ziet de operatie weer ongedaan te maken.

Met zijn compagnon dokter Bromenthal besluit Preobrazjenski daartoe in de prachtige scène ’Finita Klim!’ Daar komt de caleidoscopische muziek prachtig tot rust en borduurt Raskatov magnifiek door op een lyrisch thema waarin een Seufzer-motief een hoofdrol speelt. Maar meestal stort deze partituur zich virtuoos op een wildwaterbaan van kolkende ideeën en geluiden. Als de naam Isadora Duncan valt klinkt een kort danswalsje, er zijn komische fanfares als dienstmeid Zina (een fantastische rol van coloratura assoluta Nancy Allen Lundy) de kreeftensoep opdient, of de hilarische coloraturen als de verloofde van Sjarikov (subliem gezongen inclusief hoge g door Sophie Desmars) zich zegt te zullen vergiftigen, de kattenjacht – de opera is een roetsjbaan van sublieme muziek en zang. Een opera waarin diepgang en humor bovendien heerlijk handen schudden.

Simon McBurney regisseerde het allemaal met quasi losse meesterhand en werd daarbij geholpen door de poppenspelers onder aanvoering van Mark Down. Zij zetten een aandoenlijke en levensechte hond op het toneel. McBurneys beelden zijn soms onvergetelijk en komen supersnel tot stand, zoals in de droom van de professor waarin hij voor een tribunaal van collega’s staat (zie foto).

Sjarikov krijgt mooi stem en lijf van Alexander Kravets die met zijn hoge eenlettergrepige uithalen wel doet denken aan de idioot uit Schnittke’s opera. Elena Vassilieva (mevrouw Raskatov) vertolkt door een megafoon de grommende hond, terwijl countertenor Ivo Posti diens goede inborst laat horen.

Tussen alle hoge en vreemde stemmen zorgen twee ’normale’ baritons voor vocale rust: Bormenthal (de mooie Ville Rusanen) en Preobrazjenski. Die laatste krijgt superieur stem van de Russische wereldster Sergei Leiferkus die zijn reputatie meer dan waarmaakt.

Zij allen worden opgetild door een zichzelf overstijgende Radio Kamer Filharmonie in de vuurvaste handen van Martyn Brabbins. De dirigent doet het onmogelijke en houdt het helse pandemonium met koel overzicht helemaal in de teugels. Dat is niets minder dan absurd goed.