Uit de schulden komen lukt alleen als mensen zelf de regie krijgen

De cijfers over het aantal mensen in armoede met schulden zijn al jaren schrikbarend. Eén op de vijf huishoudens heeft problematische schulden, die niet binnen drie jaar zijn af te betalen. Lector Nadja Jungmann onderzocht in 2014 deze groep: gemiddeld is hun schuld 47.000 euro.

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) hekelde onlangs de opstelling van de overheid. Die maakt schuldhulp te ingewikkeld en doet een te groot beroep op de zelfredzaamheid van mensen. Ook de gemeentelijke schuldhulp krijgt in een evaluatie van adviesbureau Berenschot de wind van voren: er is nog onvoldoende maatwerk en het is onduidelijk of iedereen de benodigde hulp krijgt.

En zo verschijnen er steeds weer kritische rapporten over de aanpak van armoede en schuldhulp. Alleen, het lijkt of de overheid, veelal zelf opdrachtgever van deze onderzoeken, niets met alle inzichten doet.

In april pleitte een brede coalitie van de Vereniging Nederlandse Gemeenten, de directeuren van sociale diensten, de organisatie van schuldhulpverleners NVVK en Sociaal Werk Nederland nog voor een andere opstelling van de overheid als schuldeiser. Die zou zich moeten houden aan haar eigen regels zoals de beslagvrije voet, dat deel van het inkomen dat nodig is om in het minimale alledaagse levensonderhoud te voorzien. Ze kan een adempauze voor schuldenaars inbouwen en een ruimer budget uittrekken voor een armoede- en schuldenbeleid.

Volgens ons vergt de aanpak van armoede en schulden echter een nog meer fundamentele omslag. Echte oplossingen ontstaan pas als mensen de rust en ruimte krijgen om hun eigen problemen aan te pakken en zelf de regie te voeren. Dat kan alleen als de regels rondom bijstand en toeslagen minder ingewikkeld worden en er geïnvesteerd wordt in mensen, zodat zij hun leven weer op de rails krijgen.

Zo is er gericht inkomensbeleid nodig. Een bijstandsgezin met twee kinderen komt iedere maand 50 euro tekort voor alle noodzakelijke betalingen, zelfs als ze alle toeslagen hebben aangevraagd, heeft het Nibud in 2014 berekend. Een eenvoudige rekensom leert dat dit gezin binnen twee jaar een tekort heeft opgebouwd van 1200 euro.

Daarnaast dient er een eind te komen aan de vele uitsluitingscriteria voor schuldhulpverlening, zoals het bezit van een eigen woning, een bedrijf of een op handen zijnde scheiding. Mede hierdoor wordt slechts een klein gedeelte van de getroffen huishoudens toegelaten tot de schuldhulp.

De toegang moet dus beter, evenals het deskundigheidsniveau en het mandaat van professionals en sociale wijkteams. Veel gemeenten hebben bezuinigd op het sociaal raadsliedenwerk, eerstelijnshulpverleners die met hun kennis van regelingen en toeslagen juist helpen voorkomen dat mensen in de schulden raken.

undefined

Handel in schulden

Laten we een einde maken aan de handel in schulden. Een hele branche aan incassobureaus strijkt grote winsten op, door schuldenaars met alle bijkomende kosten dieper in de schulden te drukken. Overheidsdiensten als het Centraal Justitieel Incasso Bureau (o.a. verkeersboetes) en de Belastingdienst opereren als onbuigzame schuldeisers met absolute voorrang bij de sanering. Dat moet anders.

Wij pleiten voor sociale incasso, gericht op een sociale schuldregeling en hulp om schulden te voorkomen.

Ten slotte pleiten we voor een echte participatiesamenleving, waarin mensen werkelijk worden aangemoedigd mee te doen. Daarvoor zijn experimenten nodig zoals de flexibele bijstand, waarbij mensen mogen bijverdienen.

undefined