Uit de bajes, aan de bak

"Met een detentieverleden is het moeilijk om aan de bak te komen", zegt directeur Irma van der Veen van stichting 180, een van de drie hulporganisaties die het project samen gaan uitvoeren. "Tachtig procent van de ex-gevangenen heeft een jaar na vrijlating geen werk, velen zijn afhankelijk van een uitkering. Dat moet beter, uit onderzoek blijkt dat het hebben van een baan de beste garantie biedt om op het rechte pad te blijven."

In de pilot 'Werk na Detentie' worden honderdenvijftig mannen en vrouwen, die maximaal een jaar vast hebben gezeten, gedurende 2,5 jaar geholpen met het vinden van woonruimte, het afbetalen van eventuele schulden en het vinden en houden van een baan.

"Er bestaan al allerlei instanties die voormalig gedetineerden begeleiden", zegt Van der Veen. "Die zijn er niet voor iedereen, hebben weinig tijd en het vangnet is bovendien versnipperd. Zo richt de ene instelling zich alleen op het vinden van een baan, terwijl de andere focust op afkicken of juist hulp biedt bij het opbouwen van een sociaal netwerk."

Tijdens de proef worden gevangenen zes tot negen maanden door één persoon geholpen. "We gaan naar twaalf Nederlandse gevangenissen toe en helpen de gedetineerden bij alle hobbels waar ze op stuiten tijdens hun terugkeer in de maatschappij. Zo hopen we dat ze niet terugvallen in oude patronen."

Op basis van een vergelijkbaar project in het Verenigd Koninkrijk, verwacht het ministerie dat de recidive met tien procent afneemt. Nu gaat ruim de helft van de volwassen ex-gedetineerden binnen drie jaar opnieuw de fout in. Een tweede doel van de pilot is het terugbrengen van het aantal ex-gevangenen dat een uitkering aanvraagt, met 25 tot 30 procent.

Niet alleen de manier van helpen wordt veranderd, ook de financiering van de pilot is nieuw. Tot nu toe werden reïntegratietrajecten betaald door de overheid, die de afgelopen jaren flink bezuinigde op dit gebied. Nu hebben onder meer ABN Amro en het Oranje Fonds 1,2 miljoen euro als maatschappelijke investering in het project gestopt. Worden de doelstellingen gehaald en vermindert de recidive en het aantal uitkeringsaanvragen? Dan betaalt het ministerie de investeerders terug, met rendement.

'Ik wil zelf mijn geld verdienen'
Cliff (39) werd veroordeeld voor een geweldsdelict. Na vijf maanden in voorarrest en vier maanden celstraf, kwam hij in september 2014 vrij.

"Het was moeilijk toen ik de gevangenis verliet. Een nieuwe start is fijn, maar ook lastig. Zo verloor ik drie weken voordat ik vrijkwam mijn huis. Dat had ik al die maanden doorbetaald, en op het laatst ging het toch nog mis. Gelukkig kon ik bij Exodus terecht, een stichting die ex-gedetineerden opvangt.

Zijn huisvesting was niet het enige wat in de soep liep. "Voordat ik in de fout ging, volgde ik de opleiding maatschappelijk werk en zorg. Die wilde ik afmaken. In de gevangenis regelde ik een stage, die vlak na mijn vrijlating zou beginnen. Op het laatste moment ging het niet door. Heel rot.

Nu is mijn opleiding klaar, en ik heb nog steeds geen werk, terwijl twee bedrijven me een baan hebben aangeboden. Een papiertje houdt me tegen. Vanwege mijn verleden krijg ik geen Verklaring Omtrent het Gedrag. Die heb je in mijn vakgebied nodig. Misschien gaan de hulporganisaties van de nieuwe pilot me helpen, al ben ik geen deelnemer van het project.

Het frustreert me. Ik moet reïntegreren in de maatschappij en dat wil ik ook. Ik ben extreem gemotiveerd en doe mijn uiterste best. Die uitkering hoef ik niet, ik wil zelf mijn geld verdienen. Ik moet doorzetten."

Om zijn kansen op de arbeidsmarkt niet te vergooien, wil Cliff alleen met zijn voornaam in de krant. Zijn achternaam is bekend bij de hoofdredactie.