Turkije zit in zijn maag met de verdwenen Saudische dissident

Is inmiddels duidelijk wat er is gebeurd?

Tot dusver is slechts één ding zeker: vorige week dinsdag had Jamal Khashoggi een afspraak op het Saudisch consulaat in Istanbul om documenten op te halen die hij nodig had om te kunnen trouwen met zijn Turkse verloofde. Terwijl zijn verloofde buiten bleef wachten, ging Khashoggi naar binnen – om nooit meer naar buiten te komen.

Volgens Riyadh is de dissident wel degelijk vertrokken: journalisten mochten dit weekeinde het consulaat in om vast te stellen dat Khashoggi er niet meer aanwezig was. Maar Turkse functionarissen zeiden tegen internationale media dat op videobeelden van de ingangen van het consulaat geen spoor van een vertrekkende Khashoggi te vinden was. De anonieme zegslieden stelden dat de Saudiër waarschijnlijk is vermoord op het consulaat en mogelijk is afgevoerd. Het Turkse staatspersagentschap meldde op basis van politiebronnen dat voorafgaand aan de verdwijning vijftien Saudiërs met twee privévliegtuigen arriveerden. Zij waren aanwezig in het consulaat op het moment dat Khashoggi daar langsging.

De Turkse president Erdogan zegt een onderzoek af te wachten, ook al stelde hij maandag dat het aan Saudi-Arabië is om te bewijzen dat Khashoggi het pand in Istanbul heeft verlaten. Turkije heeft een verzoek ingediend om forensisch onderzoek te doen in het gebouw.

Welke mogelijkheden heeft Ankara eigenlijk om onderzoek te doen naar de verdwijning en om mensen eventueel te vervolgen?

De Turkse autoriteiten hebben strikt genomen geen toegang tot het Saudische consulaat. “Het gedeelte van het gebouw dat wordt gebruikt voor de consulaire werkzaamheden is onschendbaar”, aldus expert internationaal recht Rosanne van Alebeek van de Universiteit van Amsterdam.

Maar de mensen die op het consulaat werken, zijn níet beschermd tegen Turks onderzoek of vervolging. Van Alebeek: “Consulaire medewerkers hebben in beginsel slechts immuniteit voor handelingen die ze in de uitoefening van hun consulaire functie hebben verricht. Ook hun onschendbaarheid is beperkt: die gaat niet op als het gaat om een zwaar delict, zoals moord.”

Voor mensen die vanuit Riyadh worden ingevlogen om vuile klusjes op te knappen, geldt al helemaal geen juridische bescherming. “Zelfs als ze een diplomatiek paspoort hebben. Dat geeft geen speciale status. Voor diplomatieke immuniteit dien je als diplomaat geaccrediteerd te zijn of op een officiële diplomatieke missie te zijn. Dat zal bij mensen die worden ingevlogen niet het geval te zijn.”

Volgens de Turkse media zijn de vijftien mannen overigens allang weer vertrokken.

Wat betekent dit voor de relaties tussen Saudi-Arabië en Turkije?

Niet veel goeds. De twee landen, hoofdrolspelers in de regio, hebben sowieso een gespannen verhouding. Ankara heeft goede banden met Iran en Qatar, twee landen waar Saudi-Arabië ronduit vijandig tegenover staat. Turkije heeft bovendien een positieve houding tegenover de islamistische Moslimbroederschap in het Midden-Oosten (Erdogans AK-partij heeft zijn wortels in die beweging), terwijl Saudi-Arabië de Broederschap als terreurclub beschouwt.

Een liquidatie van een Saudische dissident in het hart van Turkije zou de relaties verder onder spanning zetten. Daar zit Erdogan, die al in onmin leeft met een lange reeks landen, niet op te wachten. Vandaar dat hij waarschijnlijk voor zijn doen tot dusver voorzichtig heeft gereageerd.

Lees ook:

De Saudische journalist Jamal Khashoggi: een insider die zijn stem bleef verheffen

Als er ooit een ultieme Saudische insider was, dan wel Jamal Khashoggi.

Raadsels rond verdwijning Saudische journalist

Bijna een week na zijn verdwijning in Istanbul blijft onduidelijk wat het lot is van de Saudische journalist Jamal Khashoggi. Afgelopen weekeinde gonsde het van geruchten dat hij was vermoord in het Saudische consulaat