Turk ben je tot in de eeuwigheid

Hoe komt het toch dat Turken zo'n sterke band met het moederland onderhouden, ook al hebben ze er nooit gewoond? Waarom brengen de ouders van de negenjarige Yunus hun kind liever onder in Turkije - waar nauwelijks een vorm van pleegzorg is - dan bij een Nederlands lesbisch stel dat hun zoon volgens de betrokken jeugdzorginstantie met liefde en verantwoordelijkheid opvoedt?

Uit de kwestie-Yunus doemt het beeld op van een migrantengemeenschap, die als het gaat om waarden en normen, met de rug naar de Nederlandse samenleving staat. In de verte doet het denken aan de orthodox gereformeerde gemeenschap die in de afgelopen vijftig jaar haar eigen zuiltje oprichtte. Dit vanuit de gedachte dat gereformeerden wel in de wereld stonden maar niet van de wereld waren. Ook een gereformeerd ouderstel hoeft niet blij te zijn als kindlief bij een homoseksueel ouderpaar wordt ondergebracht. Nederland staat voor menig Turkse migrant symbool voor een geïndividualiseerde, seculiere samenleving waar steeds minder begrip is voor godsdienstige en culturele opvattingen van gemeenschappen.

Hoe groot de kloof kan zijn bleek uit de reportage gisteren in deze krant in een Turkse supermarkt. De geïnterviewde Turken hadden alle begrip voor de moeder van Yunus dat ze haar kind terug wilde, ook al had ze zelf niet zo'n fraaie rol gespeeld. Wie zijn oor te luisteren legt in de Turkse gemeenschappen in de grote steden kan vergelijkbaar begrip optekenen.

Turkse onderdanen
Premier Erdogan, die vandaag Nederland bezoekt, speelt graag de rol van vader aller Turken, net als zijn voorgangers. Hij spreekt regelmatig zijn vrees uit - of zijn waarschuwing - dat Turken niet mogen assimileren in het land waar zij wonen. Zij blijven Turkse onderdanen. Vandaar die dienstplicht voor geëmigreerde Turken, die generatie op generatie zal doorgaan. Vandaar dat Turken probleemloos hun tweede paspoort kunnen houden. Turk ben je tot in de eeuwigheid.

De relatie is wederkerig. De meeste Turken koesteren een warme band met het moederland en ontlenen er hun identiteit aan. Die band gaat verder dan die van de doorsnee Nederlandse migrant die doorgaans na één of twee generaties is opgegaan in de lokale bevolking. Die onlosmakelijke band wordt er dag in dag uit ook ingeramd door de Turkse media (vooral de satelliet-televisie) die min of meer aan de leiband lopen van de Turkse overheid.

Belemmert die band de integratie in Nederland? Wie kijkt naar de cijfers voor doorstroming naar het hoger onderwijs ziet een gestage toename. Ook is er een zich sterk ontwikkelende, goed opgeleide, Turkse middenklasse. Het probleem zit 'm in de grote gesloten gemeenschappen in de steden, met veel werkloosheid, schooluitval, criminaliteit, importbruiden en weinig contact met de Nederlandse samenleving. Het blijkt keer op keer bijzonder moeilijk om een brug te slaan naar deze gemeenschappen.